Pedro Muñoz Seca
80 lat temu, 28 listopada 1936 roku został zamordowany w Paracuellos de Jarama k. Madrytu, w wieku 57 lat (ur. 20 II 1879), Pedro Muñoz Seca, dramaturg – humorysta z awangardowego Pokolenia ‘14 (Novecentismo), wielki i płodny odnowiciel klasycznego gatunku komicznego (género cómico) teatru hiszpańskiego, zw. sainete (farsa, krotochwila; dosł. „sos”, przen. „smakołyk” albo „przekąska”), w odmianie przez niego samego nazwanej astracanada albo astracán (od ros. miasta Astrachań w delcie Wołgi), teatralizującej fantastycznie rzeczywistość, wykorzystującej grę słów (retruécano), kalambury, karykaturę, absurdalne sytuacje, żartobliwie przekręcone językowe regionalizmy etc.; ukończył gimnazjum jezuickie św. Ludwika Gonzagi (jego kolegą szkolnym był noblista z 1956 roku, Juan Ramón Jiménez), a w 1901 studia filozoficzne, literackie i prawne na Uniwersytecie Sewiliańskim; w tym samym roku i mieście debiutował też w teatrze; od 1904 mieszkał w Madrycie, gdzie pracował jako nauczyciel greki, łaciny i hebrajskiego, a od 1908 w Ministerstwie Rozwoju; pomiędzy 1910 a 1920 utrwalał swoją pozycję dramaturga w teatrach stołecznych, a jego największym triumfem była komedia historyczna z czasów Alfonsa VII Kastylijskiego – Zemsta Don Menga (La venganza de Don Mengo), wystawiona w Teatro de la Comedia w 1918; nie stronił także od autoparodii swego gatunku, jak w komedii muzycznej („zarzuela bez muzyki”), w której aktorzy śpiewają i tańczą a capella, Los extremeños se tocan (sfilmowanej w 1970 przez Alfonsa Paso); wiele sztuk napisał we współpracy z innymi autorami – wspólautorem aż 83 był Pedro Pérez Fernández (1884-1956); po ustanowieniu II Republiki (1931) w jego twórczości pojawiły się elementy satyry politycznej: wyśmiewał komunizm i egalitaryzm (La oca /Gęś, czyli „Wolne Stowarzyszenie Zmęczonych i Znudzonych Robotników”), republikanizm i parlamentaryzm (La voz de su amo/Głos swojego pana; El gran ciudadano/Wielki obywatel), prawo rozwodowe (Anacleto se divorcia/Anaklet rozwodzi się); po wybuchu wojny domowej aresztowany wraz z żoną przez milicjantów syndykalistycznych w Barcelonie, został oskarżony o wyznawanie poglądów monarchistycznych i katolickich; oboje małżonków przewieziono do Madrytu i osadzono w więzieniu w zajętym budynku klasztornym św. Antoniego (żonę wkrótce zwolniono, gdyż miała obywatelstwo kubańskie); najdowcipniejszy i najradośniejszy człowiek w Hiszpanii (podobno żartował nawet przed plutonem egzekucyjnym mówiąc: „możecie zabrać mi ziemię, dom, majątek, nawet życie, ale jedyną rzeczą, której nie możecie mi odebrać jest strach… bo go nie mam”, a rozstrzeliwujący prosili go, by im wybaczył to, co muszą zrobić) został rozstrzelany w jednej z ostatnich masakr w Paracuellos de Jarama; jego wnukiem jest pisarz i dziennikarz Alfonso Ussía (ur. 1948), niedawno (6 VI 2016) skazany na wysoką grzywnę za wyrażanie obraźliwych opinii o piłkarzu Lionelu Messim.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
