Kampa: CANZUK – Czy brytyjska reorientacja geopolityczna w kierunku byłych kolonii ma szanse powodzenia?

Wraz z decyzją obywateli brytyjskich o opuszczeniu Unii Europejskiej blisko 5 lat temu, w kuluarach brytyjskiej polityki zaczęły pojawiać się głosy o reorientacji w brytyjskiej polityce zagranicznej i zawiązaniu ściślejszej współpracy z najbardziej znaczącymi państwami Commonwealth. Jak sugeruje tytułowy akronim, w skład nowego związku miałyby wchodzić Kanada, Wielka Brytania, wraz z Australią i Nową Zelandią. Choć pomysł brzmi dość enigmatycznie, warto zastanowić się nad prawdopodobieństwem zawiązania nowego frontu współpracy, poprzez krótką analizę nastrojów politycznych w każdym w wyżej wymienionych państw.

Dla zobrazowania obecnego stanu rozwoju inicjatywy warto spojrzeć na nastroje polityczne względem finalizacji nowej osi współpracy. Bez wątpienia można stwierdzić, iż sprawa jest rozwojowa.

Kanadyjskie nastroje polityczne wskazują na spore zainteresowanie zacieśnieniem współpracy z Brytyjczykami. W grudniu 2020 została podpisana umowa o ciągłości handlu między tymi dwoma krajami (tzw. Canada-UK Trade Continuity Agreement)[1], a jej ratyfikacja nastąpiła w marcu 2021. Ogólne założenia umowy zobowiązują oba kraje do preferencyjnych ceł i preferencyjnego podejścia do towarów i usług pochodzących z obu państw[2].  Wydarzenie te podkreśla dążenia obu państw do zachowania korzystnych relacji współpracy gospodarczej, które de facto wcześniej bazowały na prawie unijnym. Niemniej jednak, wśród prominentnych polityków kanadyjskich można dopatrzyć się chęci budowy ściślejszego związku w formie  CANZUK. Jednym ze zwolenników takiego rozwiązania jest Erin O’Toole[3], obecny lider kanadyjskiej Partii Konserwatywnej (Conservative Party), największej partii opozycyjnej[4] [5]. Również wielu kolegów partyjnych O’Toole’a otwarcie wyjawiało swoje poparcie do stworzenia CANZUK. W przypadku sukcesu kanadyjskiej Partii Konserwatywnej w wyborach parlamentarnych w 2023 roku można domniemywać, iż tamtejszy rząd byłby skory sprzyjać ścisłej polityczno-gospodarczej współpracy z liderami Commonwealth’u.

Mniejszą siłą przebicia koncepcja CANZUK cieszy się w Australii. Najbardziej zadeklarowanym zwolennikiem poszerzenia współpracy z Brytyjczykami, w formie znoszenia barier w przepływie ludzi i pracowników, jest senator James Paterson.[6] Choć Paterson jest członkiem rządzącej obecnie Liberalnej Partii Australii (Liberal Party of Australia), jego głos jest odosobniony. Idea tworzenia bloku CANZUK nie pojawia się w agendzie macierzystej partii senatora, ani też wśród opozycji.

Mimo tego same działania zacieśniającej współpracę polityczno-gospodarczą na osi Wielka Brytania- Australia mają się w najlepsze. Ostatnie miesiące 2020 roku zapoczątkowały intensywne i wciąż trwające pertraktacje odnośnie obszernej umowy o wolnym handlu (Free Trade Agreement) między tymi dwoma państwami. Brytyjski rząd oficjalnie starannie podkreśla korzyści płynące z podpisania takiej umowy, a negocjacje dotyczą również szerszych zagadnień dotyczących harmonizacji sektora usług finansowych, inwestycji, prawa konkurencji etc.[7] [8] Dążenia te ze strony rządów obu państw demonstrują nie tylko chęc zacieśniania współpracy w wielu sektorach, ale również długofalową i materialną harmonizację działania obu gospodarek. Dlatego też, choć koncepcja CANZUK nie pojawia się w mainstreamie polityki australijskiej, rychła intensyfikacja bilateralnych stosunków między ZjednocznymKrólestwem a Australią sprzyjać może rozwojowi szerszego bloku współpracy w przyszłości.

Na scenie politycznej Nowej Zelandii oficjalne poparcie dla koncepcji CANZUK nie jest na ustach rządzącej Partii Pracy (New Zealand Labour Pary). Otwarte poparcie dla tej ideii wyraża konserwatywno-liberalna partia ACT,[9] która co prawda od niedawna zasiada w parlamencie, jednak ilość mandatów nie pozwala jej na żadne realne działania w zakresie polityki zagranicznej. Co istotne, szczere wyrazy poparcia względem rozwoju CANZUK zaczęły pojawiać się w głównej partii opozycyjnej, Nowozelandzkiej Partii Narodowej (New Zealand National Party). Prym w takich deklaracjach wiedzie przewodnicząca partii Judith Collins.[10] Taki kursy może sygnalizować rzeczowy zainteresowanie poszerzeniem współpracy z Brytyjczykami w przypadku zwycięstwa nowozelandzkiej opozycji w następnych wyborach parlamentarnych. Co istotne, na chwilę obecną trwają intensywne negocjacje o wolnym handlu między Wielką Brytanią a Nową Zelandią, a obszary koordynacji i harmonizacji tej umowy mają być z założenia równie szerokie jak planowa umowa z Australią.[11] [12] Podpisanie umowy o wolnym handlu może, w świetle zainteresowania pojęciem CANZUK wśród opozycji, służyć jako katalizator do dalszego rozwoju współpracy z partnerami z Commonwealth’u.

Konieczny w ocenie perspektywy na powstanie CANZUK jest również przegląd brytyjskiej sceny politycznej. Oficjalnie za pomysłem tworzenia frontu CANZUK opowiada się 11 parlamentarzystów z grupy CANZUK APPG,[13] składającej się głównie z Torysów. Dość prężnie rozwija się inicjatywa społeczno-polityczna Conservatives for CANZUK, która cieszy się poparciem ponad 30 posłów Partii Konserwatywnej oraz gromadzi sympatyków koncepcji spośród elektoratu Torysów[14]. Idea cieszy się również poparciem w większych organizacjach pozarządowych, na przykład w Instytucie Adama Smitha.[15] Można śmiało stwierdzić, że idea budowania CANZUK staje się coraz bardziej popularna zarówno wśród konserwatywnego elektoratu jak i parlamentarzystów tego ugrupowania. Powyższe obserwacje wskazują również na intensywne działania rządu w zakresie rozwoju silnych relacji bilateralnych z najbardziej znaczącymi graczami Wspólnoty Narodów. Sam Boris Johnson ciepło wypowiadał się o rozwoju współpracy gospodarczej w tzw. Anglosferze, lecz takie starania zawierają również dążenia brytyjskiego premiera do wzmocnienia więzi ze Stanami Zjednoczonymi.[16] Takie działania nie odnoszą się do żadnej jednolitej strategii budowania CANZUK, a wpisują się w ambitne plany premiera pod nazwą Global Britain[17], projektu kompleksowego rozwoju pozycji strategicznej Wielkiej Brytanii na scenie globalnej w następnej dekadzie[18].

Choć tworzenie frontu CANZUK nie stanowi integralnej części raportu Global Britain na temat kierunków międzynarodowego kraju, działania podejmowanie w ramach tego projektu sugerują spora szanse zacieśnienia współpracy właśnie na tym froncie. Z początkiem 2021 Wielka Brytania rozpoczęła starania o przystąpienie do Wszechstronnego Progresywnego Partnerstwa Transpacyficznego (CPTPP), czyli trzeciej największej na świecie strefy wolnego handlu[19]. Zainteresowanie Brytyjczyków członkostwem w tej organizacji wydaje się zrozumiałe, gdyż jako członek Zjednoczone Królestwo byłoby po Japonii drugą największą gospodarką w bloku.[20] W związku z tym Wielka Brytania może nie tylko zyskać finansowo, ale również politycznie, mając silny wpływ na inny członków organizacji. CPTPP zrzesza nie tylko wszystkie wyżej opisane kraje Commonwealth’u, ale również innych potentatów w regionie, takich jak Wietnam, Singapur i wspomniana już Japonia. Nasuwa się naturalny wniosek, że rozwój przyjaznych stosunków pomiędzy Kanadą, Nową Zelandią, Australią i Wielką Brytanią w ramach CPTPP może przynieść ogromne korzyści każdemu z tych państw.

Podsumowując, mimo enigmatycznego wydźwięku, koncepcja CANZUK znalazła już swoich popleczników na krajowych scenach politycznych, szczególnie w Kanadzie, Wielkiej Brytanii oraz Nowej Zelandii, w mniejszym stopniu w Australii. Kanada i Nowa Zelandia mogą okazać się szczególnym punktem zainteresowania, gdyż tam liderzy partii opozycyjnych otwarcie poparli działania w kierunku budowy CANZUK. Ich ewentualnie zwycięstwa w przyszłych wyborach parlamentarnych mogą okazać się kluczowe dla powodzenia budowy nowego bloku.

Rozwój bilateralnych umów o wolnym handlu i szerokiej współpracy między Zjednoczonym Królestwem a każdym z wyżej opisywanych państw sygnalizuje możliwość dalszej harmonizacji współdziałań w najbliższych latach. Choć umowy te same w sobie nie zakładają tworzenia międzynarodowego frontu, to efekty wzmocnienia współpracy gospodarczej z pewnością wpłyną pozytywnie na rozwój bliskich relacji opisanych państw na arenie międzynarodowej.

Obecność Wielkiej Brytanii w CPTPP mogłaby stworzyć platformę do dalszej współpracy polityczno-gospodarczej między Brytyjczykami a państwami Wspólnoty Narodów, gdyż taka kooperacja byłaby korzystna dla interesów finansowych każdej ze stron. Taki stan rzeczy mógłby w przyszłości być katalizatorem do rozwoju nowego bloku na wzór koncepcji CANZUK.

Pewne jest to, że Brytyjczycy dążą do ustanowienia silnej pozycji na arenie międzynarodowej po opuszczeniu Unii Europejskiej, czego manifestacją jest program Global Britain. Nowy front współpracy z Kanadą, Australią i Nową Zelandią mógłby okazać się nową kartą przetargową w brytyjskiej polityce zagranicznej.

Michał Kampa

Kategoria: Polityka, Publicystyka