Zofia Kossak
10 sierpnia 1889 roku urodziła się w Kośminie k. Żyrzyna (Lubelskie) Zofia Kossak, primo voto Szczucka, secundo voto Szatkowska, powieściopisarka, publicystka i działaczka katolicka; wnuczka Juliusza Kossaka, córka Tadeusza Kossaka (bliźniaka malarza Wojciecha); z wykształcenia malarka; w 1917/18 roku przeżyła hajdamacki i bolszewicki horror na Wołyniu, co opisała później w Pożodze; od lat 20. była związana ze Śląskiem Cieszyńskim; w latach 30. współpracowała z pismami konserwatywnymi i katolickimi (Czas, Kultura, Tęcza) oraz wygłaszała odczyty o chrześcijańskim posłannictwie Polski; w czasie okupacji niemieckiej redagowała pierwsze podziemne pismo Polska Żyje, utworzyła konspiracyjną organizację Front Odrodzenia Polski oraz Komitet (później Radę) Pomocy Żydom „Żegota”, współpracowała także z mesjanistyczną Unią Jerzego Brauna; aresztowana przez Gestapo 27 IX 1943 i wywieziona do KL Auschwitz, w 1944 została przewieziona na Pawiak i skazana na karę śmierci (dzięki staraniom podziemia udało się ją uwolnić w lipcu i wzięła udział w powstaniu warszawskim); w 1945 roku została zmuszona do emigracji (oficjalnie wyjechała do Londynu z misją PCK) i przez 12 lat gospodarowała na farmie w Kornwalii;jej dzieła objęte zostały w kraju całkowitym „zapisem” cenzorskim i wycofane z bibliotek; po powrocie do kraju w 1957 roku współpracowała z wydawnictwem PAX (ale nie wstąpiła do Stowarzyszenia); w 1964 roku była sygnatariuszką Listu 34; mistrzyni powieści historycznej, laureatka Złotego Wawrzynu Polskiej Akademii Literatury (1936), dama Krzyża Oficerskiego OOP (1937) oraz Wielkiego Krzyża Zasługi Rycerskiego i Szpitalnego Zakonu św. Łazarza z Jerozolimy, odznaczona medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”; zmarła w 1968 roku.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
