Władysław Jabłonowski h. Prus III
22 września 1865 roku urodził się w Żabokrzyczu k. Winnicy na Podolu Władysław Jabłonowski h. Prus III, pseudonim literacki Gryf, krytyk literacki, nowelista, eseista, memuarysta i polityk narodowy; syn Juliana (doktora medycyny) i Marii z książąt Woronieckich, bratanek historyka i podróżnika Aleksandra Waleriana (1829-1913) oraz lekarza i etnografa, naczelnika powiatu węgrowskiego w powstaniu styczniowym i płk. wojsk tureckich Władysława (1841-1894); studiował nauki przyrodnicze na Politechnice Lwowskiej, filozofię i filologię w Genewie, psychologię, filozofię i filologię na Sorbonie i w Collège de France oraz w Lipsku; od 1888 należał do tajnego Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, a w 1893 był współzałożycielem Ligi Narodowej; jako organizator nielegalnych obchodów 100 rocznicy insurekcji kościuszkowskiej został zesłany do Orenburga (1894-95), a później trafił jeszcze do X pawilonu Cytadeli Warszawskiej; w 1905 współorganizował Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne w Galicji; w latach 1909-12 był posłem do rosyjskiej III Dumy Państwowej; w 1914 podpisał telegram dziękczynny w odpowiedzi na deklarację naczelnego wodza wojsk rosyjskich, wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza, zapowiadającą „nowe życie w pokoju i przyjaźni dwóch narodów słowiańskich”; w 1918 został członkiem Rady Stanu Królestwa Polskiego; 1919-22 poseł na Sejm Ustawodawczy RP, a w latach 1922-35 senator I, II i III kadencji, z ramienia Związku Ludowo-Narodowego (następnie Stronnictwa Narodowego); miłośnik Włoch i kultury włoskiej, propagował też doktrynę włoskiego nacjonalizmu i faszyzmu, będąc zaprzyjaźniony z ich czołowymi reprezentantami; dzięki kontaktom w Watykanie (m.in. z sekretarzem stanu, kard. Pietro Gasparrim) utorował drogę do godności Prymasa Polski Augustowi Hlondowi, utrącając zarazem kandydaturę proniemieckiego jezuity Stanisława Sopucha; w literaturze reprezentował modernizm Młodej Polski; współpracownik Głosu, Ateneum, Myśli Polskiej, Tygodnika Ilustrowanego, redaktor Biblioteki dzieł Wyborowych, członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego; kawaler Krzyża Komandorskiego włoskiego Orderu Św. Maurycego i Św. Łazarza, filister honoris causa poznańskiej Korporacji Akademickiej Baltia; ostatnie lata życia spędził w Sopocie; zmarł w 1956 roku.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
