Prof. Bartyzel: Rodowód, dzieciństwo i lata młodzieńcze Juana Donoso Cortesa na tle jego epoki (do 1832 r.)

Mariusz Matuszewski | 4 grudnia 2015 | 0 Komentarzy

Ok. 1700 – w miejscowości Don Benito k. Valle de la Serena, w prowincji Badajoz (region Estremadura), osiedla się, pochodzący z Aragonii – potomek w prostej linii urodzonego w Medellín (Badajoz) Hernana Cortesa (1485-1547), konkwistadora Meksyku – syn Juana Donoso Cortesa y Gonzaleza de Valdivia oraz Isabel de Paredes Palomo, Juan Donoso Cortés y Paredes Palomo.

28 VI 1780 – w Don Benito przychodzi na świat praprawnuk Juana Donoso Cortesa y Paredesa Palomo i pierworodny syn Juana Donoso Cortesa y Garcíi de Paredes y Paredes, Pedro León Martín Donoso Cortés y Recalde Pavón – ojciec I markiza de Valdegamas. Ukończy on następnie prawo na uniwersytecie w Alcalá de Henares oraz będzie adwokatem w prowincjonalnych radach królewskich, deputowanym prowincjonalnym w Estremadurze (1821) i nadburmistrzem Don Benito (1820-1823); jest typowym pobożnym Hiszpanem, ale jednocześnie chłonącym idee francuskiego Oświecenia i należącym do liberalnego Towarzystwa Ekonomicznego (Sociedad Económica) w Cáceres.

9 II 1807 – Pedro León Martín Donoso Cortés zawiera związek małżeński z dziedziczką wielkiej fortuny, urodzoną 18 VIII 1784, Maríą Eleną Fernández Canedo y Fernández Canedo. Małżeństwo to miało jedenaścioro dzieci: ośmiu synów i trzy córki, z czego czworo zmarło w dzieciństwie; pierworodny Juan Josef Leonisa Francisco Vincente, urodzony 4 II 1808, zmarł niecały miesiąc później.

27 X 1807 – rewolucyjny „cesarz Francuzów” Napoleon I Bonaparte narzuca Hiszpanii (osłabionej utratą floty w bitwie pod Trafalgarem w 1805) wymierzony w Portugalię traktat w Fontainebleau, na mocy którego wojska francuskie maszerujące na Portugalię w celu dokonania jej rozbioru uzyskały prawo przemarszu przez terytorium Hiszpanii; faktycznie stutysięczna armia francuska, udając sojuszników, wykorzystała te ustalenia do obsadzenia na stałe większości miast hiszpańskich swoimi garnizonami.

19 III 1808 – w trzecim dniu rozruchów ludowych w Madrycie, wymierzonych we wszechwładnego dotąd faworyta królewskiego, ministra Manuela Godoya (1767-1851), dotychczasowy (od 13 XII 1788) król Hiszpanii, Karol IV Burbon (1748-1819), abdykuje na rzecz swojego (spiskującego przeciw ojcu), najstarszego z żyjących (ur. 13 X 1784), syna – Ferdynanda VII.

23 III 1808 – mianowany przez Napoleona głównodowodzącym armii francuskiej w Hiszpanii marszałek Joachim Murat wkracza do Madrytu i tłumi wszelki opór.

20 IV 1808 – obaj królowie, były i aktualny (Karol IV i Ferdynand VII), faktycznie internowani, zostają „zaproszeni” przez Napoleona do Bajonny, dokąd przybywają, pod strażą francuską, dziesięć dni później.

2 V 1808 – w Madrycie wybucha spontaniczne powstanie ludowe (Levantamiento del Dos de Mayo) przeciwko okupantom francuskim; pomimo jego stłumienia i okrutnych represji następnego dnia (ok. 500 rozstrzelanych, co uwiecznił na swoich płótnach Francisco Goya), powstanie rozszerza się na cały kraj, a mianowana przez króla Ferdynanda przed jego wyjazdem Najwyższa Junta Rządowa wypowiada wojnę Francji; w ten sposób zaczyna się Wojna o Niepodległość Hiszpanii (Guerra de la Independencia Española), w której sojusznikiem Hiszpanów będzie brytyjski korpus ekspedycyjny pod dowództwem gen. Arthura Wellesleya (późniejszego księcia Wellingtona), jednak prócz wojny regularnej ma ona także w ogromnym stopniu charakter partyzanckiej guerilli ludowej; dowodzeni niekiedy nawet przez księży gerylasi z ludu walczą w obronie wiary katolickiej, Kościoła, ojczyzny i „upragnionego” (el Deseado) króla Ferdynanda, nie wiedząc nic o jego tchórzliwym i haniebnym zachowaniu się wobec francuskiego despoty.

5-6 V 1808 – zgromadziwszy wszystkich hiszpańskich Burbonów (również młodszych braci Ferdynanda – Karola i Antoniego) w Bajonnie, Napoleon dyktuje im swoją wolę, zmuszając ich zarazem do odegrania upokarzającej komedii: zmusza Ferdynanda do zwrócenia korony ojcu, nie informując go o tym, że Karol dzień wcześniej zrzekł się jej na rzecz Napoleona; Karol IV otrzymuje „azyl” we Francji (w 1812 Napoleon zezwala mu zamieszkać w Rzymie), natomiast Ferdynand VII i jego bracia zostają internowani na zamku (Talleyranda) w Valençay.

6 VII 1808 – Napoleon podpisuje dekret ustanawiający „królem” Hiszpanii swojego starszego brata – Józefa Bonapartego (1768-1844), dotychczasowego „króla” Neapolu.

15 VII 1808 – dla zachowania pozorów legalności Napoleon ściąga do Bajonny ok. 150 hiszpańskich notabli, aby podpisali (co uczyniło 93 z nich) podyktowaną przez niego tzw. Konstytucję z Bajonny (zwaną też Kartą z Bajonny albo Statutem z Bajonny) dla Hiszpanii, która zresztą nigdy nie weszła w życie.

25 VII 1808 – przybyły pięć dni wcześniej do Madrytu Józef Bonaparte zostaje oficjalnie proklamowany „Józefem I” („pierwszym i ostatnim”, jak napisał w swoich pamiętnikach gen. Paul Thiébault); jednak na wieść o zwycięstwie Hiszpanów w bitwie pod Bailén (18-22 VII) „król-intruz” będzie musiał pospiesznie opuścić stolicę; powróci tam dopiero w grudniu, po drugiej interwencji francuskiej pod osobistym dowództwem Napoleona i po sforsowaniu (przez polskich szwoleżerów) wąwozu Somosierra; faktyczną władzę w jego imieniu będą sprawowali francuscy generałowie, natomiast lud hiszpański nada mu przydomek Pepe Botella („Józek Butelka”). Jedynie kolaborujący z najeźdźcami i sympatyzujący z ideami rewolucji afrancesados („sfrancuziali”) będą chcieli za pomocą kolb francuskich karabinów „wyzwolić” Hiszpanów od alienacji; z drugiej strony, inna ich część będzie starała się uczynić to samo, będąc w obozie niepodległościowym.

28 III 1809 – po przegranej przez Hiszpanów bitwie pod Medellín Don Benito wraz z całą Estremadurą zostaje opanowane przez wojska francuskie pod dowództwem gen. Antoine’a-Charlesa-Louisa de Lasalle’a (1775-1809) – we Francji zaliczanego do grona brawurowych i romantycznych „pięknych rębaczy” (les beaux sabreurs) z lekkiej kawalerii – i doszczętnie zniszczone, wraz z posiadłością i pałacem rodziny Donoso Cortesów. Według historyka regionu (Lino Duarte Insúa) „Francuzi, pijani entuzjazmem, rzucili się na Don Benito jak szakale. Nic nie zostało uszanowane przez soldateskę, nie ocalał żaden święty obiekt, który wpadł w ręce tych hord. Ulice, domy i pola były wszędzie zasłane trupami… starców, kobiet i dzieci”. Rodzina Don Pedra, w tym będąca w siódmym miesiącu ciąży matka Juana, musiała szukać schronienia w górach.

6 V 1809 – na pastwisku Valdegamas, w pobliżu Valle de la Serena, przychodzi na świat drugi syn Don Pedra i Doni Maríi Eleny – Juan Francisco Manuel María de la Salud Donoso Cortés y Fernández Canedo [dalej: JDC]; zostaje ochrzczony dwa dni później w kościele parafialnym pw. Apostoła Santiago (św. Jakuba Większego) w Don Benito. Do 1820 otrzymuje intensywną edukację domową; jest tzw. cudownym dzieckiem – opanowuje w dzieciństwie łacinę i francuski oraz poznaje literaturę klasyczną i hiszpańską; ojciec pozwala mu czytać zakazane w absolutystycznej Hiszpanii książki francuskich liberałów.

24 X 1810 – po opanowaniu przez Francuzów większości terytorium Hiszpanii i samorozwiązaniu się w styczniu 1810 (utworzonej 25 IX 1809 i samozwańczo proklamującej się „suwerenną”) Najwyższej Centralnej Junty Administracyjnej z Aranjuezu, na mocy jej ostatniej decyzji, na ostatnim wolnym skrawku terytorium Andaluzji, czyli w Kadyksie (ściślej: na będącej jego częścią wyspie León), zebrały się Kortezy generalne; nie były one reprezentatywne ani w sensie tradycyjnym (reprezentacji „organicznej” ciał społecznych), ani nowoczesnym (reprezentacji numerycznej jednostek); na 231 deputowanych tylko 107 było mniej lub bardziej formalnie wybranych, a resztę dokooptowano; przeważająca dzięki temu frakcja sympatyków idei rewolucyjnych była pierwszym w historii powszechnej ugrupowaniem, które nazwało się „liberałami” (liberales).

31 I 1811 – przychodzi na świat najbardziej umiłowany (pomimo różnicy w poglądach politycznych) z braci JDC – Pedro María Vicente de Jesús, późniejszy karlista († 31 V 1847).

19 III 1812 – liberalna większość Kortezów w Kadyksie doprowadza do uchwalenia konstytucji niemal niewolniczo skopiowanej z francuskiej konstytucji z 1791 roku, a przede wszystkim proklamującej „suwerenność narodu”, któremu przysługuje wyłączne „prawo ustanawiania praw zasadniczych”. Lud stający się w ten sposób nominalnym podmiotem władzy ochrzcił szybko tę, uchwaloną w dniu św. Józefa, constitución gaditana (czyli z Kadyksu) mianem La Pepa(„Ziuta”).

21 IV 1812 – przychodzi na świat brat JDC – Manuel Anselmo Cleto, późniejszy wydawca († 1892).

4 III 1813 – przychodzi na świat brat JDC – Francisco Casimiro Tomás de Aquino, późniejszy minister i senator dożywotni, kawaler Wielkiego Krzyża Orderu Izabeli Katolickiej († 29 XI 1877).

11 XII 1813 – po definitywnej klęsce Francuzów w Hiszpanii Napoleon, na mocy traktatu z Valençay, uznaje Ferdynanda VII za króla Hiszpanii (aczkolwiek paszport otrzymuje on dopiero 7 III 1814).

12 IV 1814 – monarchistyczna mniejszość 69 deputowanych do Kortezów, nazywająca się „rojalistami” (realistas), a przez oponentów nazywana „służalcami” (serviles), kieruje do powracającego z wygnania króla Ferdynanda obszerny (143 artykuły) adres, który przeszedł do historii pod nazwą Manifestu Persów (Manifiesto de las persas) – ze względu na incipit tego dokumentu, brzmiący: „Było zwyczajem starożytnych Persów…”. Po przeprowadzeniu wnikliwej analizy i refutacji ideologii liberalnej „Persowie” wzywają do odrzucenia konstytucji z Kadyksu, ale jednocześnie proponują odrzucenie praktyk „oświeconego despotyzmu” ostatnich stu lat i powrót do zasad monarchii tradycyjnej z reprezentacją „organiczną” w Kortezach i samorządem prowincjonalnym; nie jest to więc program absolutyzmu, ale pierwszy w historii współczesnej manifest hiszpańskiej myśli tradycjonalistycznej.

4 V 1814 – przybyły do Walencji Ferdynand VII wydaje dekret unieważniający wszystkie postanowienia Kortezów z Kadyksu, na czele z konstytucją z 19 III 1812, uznając je za „chybione i bez jakiejkolwiek wartości i pożytku, teraz i kiedykolwiek, jak gdyby nigdy nie zaistniały, wyrzucone poza bieg dziejów”. Jednocześnie ignoruje wezwanie „Persów” do przywrócenia instytucji tradycyjnych, powracając do absolutystycznego „despotyzmu ministerialnego”.

1 VII 1814 – Ferdynand VII przywraca Trybunał Św. Inkwizycji (zniesiony dekretem Napoleona w grudniu 1808); ponownie zostanie on zniesiony podczas Liberalnego Trzylecia, a formalnie i definitywnie – dekretem regentki Marii Krystyny z 15 VII 1834.

12 V 1817 – przychodzi na świat brat JDC – Ramón Domingo Juan Nepomuceno († 1872).

7-10 III 1820 – po całej serii nieudanych buntów, wzniecanych już od IX 1814 przez liberalnych oficerów należących do lóż masońskich, powodzeniem kończy się ostatecznie pucz, który w Kadyksie rozpoczął 1 I 1820 ppłk Rafael del Riego (1784-1823); opuszczony nawet przez żołnierzy garnizonu madryckiego król Ferdynand VII poddaje się, podpisując 7 III dekret o zaprzysiężeniu konstytucji z 1812, a trzy dni później wydając manifest kończący się słowami: „pójdźmy śmiało, a ja jako pierwszy, drogą konstytucji”; faktycznie jest odtąd więźniem puczystów, choć próbuje czasami korzystać z konstytucyjnego prawa weta (zawieszającego). Rozpoczyna się tzw. Liberalne Trzylecie (Trienio Liberal). Liberalne Kortezy znoszą majoraty i seniorie jurysdykcyjne oraz obowiązek przynależności do cechów, wprowadzają wolny obrót ziemią (desvinculación), podejmują kroki w kierunku centralizacji administracyjnej, znoszą inkwizycję, redukują o 50% kościelną dziesięcinę, zabraniają Kościołowi nabywania dóbr nieruchomych, likwidują klasztory posiadające mniej niż 24 mnichów po ślubach zakonnych. Rząd próbuje zaprowadzić prawdziwy „kult” konstytucji, nakazując księżom kłaść jej egzemplarz na pulpicie podczas mszy i wykładać wiernym jej artykuły, jak lekcje z Ewangelii. Już wówczas jednak zarysowuje się rozdźwięk w obozie liberalnym pomiędzy umiarkowanymi doceañistas(od doce – [18]12), których satysfakcjonuje monarchia konstytucyjna i z których w przyszłości wyłoni się Partido Moderado, a radykalnymi veinteañistas (od veinte – [18]20) lub exaltados, którzy pragną pójść dalej niż konstytucja z 1812, tj. w kierunku jedynie „ukoronowanej” demokracji, własności czysto kapitalistycznej oraz eliminacji katolicyzmu, a z których później wyłoni się Partido Progresista. Na ścieranie się tych frakcji wielki wpływ mają także tzw. towarzystwa patriotyczne, czyli zakamuflowane loże masońskie, zorganizowane na wzór „klubów” podczas rewolucji francuskiej. Z drugiej strony, przeciwko rządom liberalnym wybuchają od początku kontrrewolucyjne guerille ludowe, na których czele stają często weterani Wojny o Niepodległość, jak ks. Jerónimo Merino (1769-1844), zwany el cura Merino.

Jesień 1820 – w roku puczu płk. Riego i początku „Liberalnego Trzylecia” (Trienio Liberal) 11-letni JDC rozpoczyna naukę logiki w kolegium przy uniwersytecie w Salamance, będącym ówcześnie centrum wpływów angielskiego i francuskiego Oświecenia; zaczyna czytać J. Locke’a, J. Benthama, Monteskiusza, Woltera, É.B. de Condillaca, Encyklopedystów, J.-.J. Rousseau, „ideologów” i „doktrynerów” (A.-L.-C. Destutt de Tracy, P.-P. Royer-Collard, B. Constant), romantyków (Mme de Staël, Chateaubriand), ale również katolickiego filozofa dziejów G. Vico i tradycjonalistę L. de Bonalda, choć na razie nie równoważy to wpływu autorów liberalnych. Poznaje Juana Bravo Murillo (1803-1873) – późniejszego przywódcę moderados i premiera w latach 1851-1852.

Lato 1821 – w następstwie (podejmowanych już od 1808) buntów Kreolów w wicekrólestwach amerykańskich rozpada się imperium hiszpańskie w Nowym Świecie, co łączy się z proklamowaniem niepodległości Meksyku, Peru i Wenezueli.

21 XII 1821 – przychodzi na świat siostra JDC – María Manuela Tomasa, jedyna z sióstr, która przeżyła dzieciństwo († 1895).

1822 – JDC kontynuuje naukę w kolegium św. Piotra przy uniwersytecie w Cáceres.

18 VIII 1822 – absolutystyczni fernandinos oraz rojaliści – tradycjonaliści po raz ostatni w historii występują razem przeciwko reżimowi liberalnemu, tworząc kontrrewolucyjną Regencję z Urgel (siedziba biskupstwa z Seo de Urgel, obejmującego jurysdykcyjnie także terytorium Księstwo Andory), w której skład wchodzą: abp Tarragony – Jaime Creus Martí, główny autor Manifestu Persów – markiz de Mataflorida (Bernardo Mozo de Rosales), oraz obrońca katalońskich fueros – bar. de Eroles (Joaquín Ibáñez Cuevas); zorganizowana przez regentów armia „rojalistyczna” i „religijna” (Ejército de le Fe) zostaje jednak rozbita w XII 1822 przez siły rządowe.

19 I 1823 – JDC wstępuje do Szkoły Prawa na uniwersytecie w Sewilli, gdzie oprócz prawa studiuje również filozofię moralną; nawiązuje kontakty z kręgami literackimi reprezentującymi początki poezji romantycznej w Hiszpanii (tzw. narodowy romantyzm sewiliański, ewoluujący później w romantyzm konserwatywny w przeciwieństwie do „importowanego” z Francji tzw. romantyzmu społecznego) oraz interesuje się filozofią i historią. Poznaje poetę i dramaturga preromantycznego, a jednocześnie prominentnego polityka liberalnego (reprezentującego nurt umiarkowany), Francisco Martineza de la Rosa (1787-1862), przyszłego (od 1834) pierwszego premiera konstytucyjnego. Wraz z późniejszym liderem moderados oraz półrocznym (1847) premierem – Joaquinem Francisco Pacheco (1808-1865), Bravo Murillo i José Gallardo zakłada literacką grupę „Synowie Apolla” (Hijos de Apolo). Swoje pierwsze dzieła literackie (El nacimiento de Venus, 1826; A la revolución del 10 de marzo en Cádiz, 1828; Al nuevo sepulcro de Meléndez, 1828), pisane w „zimnym” stylu barokowym, podpisuje pseudonimem „Delio”. Zaczyna też pisać dramat o przywódcy rebelii kastylijskich comuneros (Juan de Padilla, 1490-1521) Padilla, którego jednak nie ukończy (zachowało się 77 wierszy). Jego przyjaciel osobisty i polityczny, Joaquín F. Pacheco, w wygłoszonej po śmierci JDC mowie w Hiszpańskiej Akademii Królewskiej podkreśli jego nieśmiały (tímido) charakter: „Jeśli dzięki inteligencji był gigantem, to z powodu uczuciowości był również kobietą, a w sercu – dzieckiem” (Discurso de contestación a Rafael de Baralt en su recepción en la Real Academia Española [1853], w: Literatura, historia y política (1808-1865), San Martín, Madrid 1865, t. II, s. 226). Zauważył też u młodego JDC „łatwość skłaniania się ku wszelkim skrajnościom i przesadę (exageración) w przyswajaniu sobie wszystkich doktryn” (tamże, s. 231).

5 III 1823 – przychodzi na świat najmłodszy z braci JDC – Eusebio Víctor, późniejszy deputowany oraz gubernator cywilny Wysp Kanaryjskich, Teruelu i innych prowincji, kawaler Orderu Św. Jana († 21 IV 1903).

7 IV 1823 – w następstwie decyzji podjętych na kongresie Świętego Przymierza w Weronie (22 XI 1822) – do których powzięcia w szczególności przyczynił się francuski minister spraw zagranicznych, konserwatysta F.-R. wicehr. de Chateaubriand – kontrrewolucja hiszpańska zyskuje wsparcie z zagranicy; interwencję w celu przywrócenia suwerenności Ferdynandowi VII podjęła prawie stutysięczna armia francuska (Cien mil hijos de San Luis) pod wodzą diuka d’Angoulême (późniejszego króla de iure Francji – Ludwika XIX); w przeciwieństwie do czasów najazdu napoleońskiego Francuzi witani są entuzjastycznie przez katolicki lud, a liberałowie stawiają słaby opór jedynie w kilku większych miastach (Barcelona, Kadyks, Sewilla), uprowadzając jednak króla wraz z rodziną do Sewilli.

Lato 1823 – JDC poznaje poetę Manuela José Quintanę (1772-1857), głównego przedstawiciela hiszpańskiego Oświecenia i klasycyzmu w literaturze, a zarazem prekursora romantyzmu (dawnego przyjaciela ojca), który ucieka przed kontrrewolucją apostólicos, wspieraną przez interwencję francuską (Cien mil hijos de san Luis), oraz drugą restauracją absolutyzmu; Quintana aplikuje JDC kolejne lektury pisarzy liberalnych, wywierając tym samym przemożny wpływ na ukształtowanie się jego „iluzji konstytucyjnych”.

1 X 1823 – uwolniony przez Francuzów król powraca do stolicy; rozpoczyna się ostatnia w historii Hiszpanii restauracja monarchii absolutnej, nazwana przez publicystykę liberalną „Złowieszczą Dekadą” (Década Ominosa); dekretem z tego dnia konstytucja została zniesiona, a wszystkie decyzje legislacyjne oraz akty rządowe z epoki Trienio Liberal zostały uznane za nielegalne, nieważne i bez żadnej wartości (illegal, nulos y de ningún valor); okólnikiem z 1 IV 1824 zostały zakazane „absolutnie” wszystkie stowarzyszenia masońskie i w ogóle „sekretne”; Inkwizycja nie została przywrócona, ale w jej miejsce w każdej diecezji powstały tzw. Junty Religijne o podobnych do trybunału Św. Oficjum kompetencjach; w celu zwalczania rewolucjonistów i konspiratorów utworzone zostały milicje „Ochotników Królewskich” (Voluntarios Realistas).

III-IX 1827 – na obszarze Katalonii toczy się powstanie przeciwko „masonom, węglarzom i przestępcom” (masones, carbonarios y comuneros), zwane „wojną obrażonych vel niezadowolonych” (agraviados, katal. malcontents); jest ono następstwem kolejnego zwrotu politycznego chwiejnego i „wiarołomnego„ (el Felón) Ferdynanda VII, który przechylił się tym razem na stronę dworskiej koterii „absolutystów-reformatorów”, dymisjonując z armii i administracji wielu tradycjonalistów oraz redukując liczebność milicji rojalistycznych. Powstanie zostaje krwawo stłumione, lecz ultrakatoliccy apostólicos skupiają się odtąd wokół młodszego brata królewskiego – i wciąż jeszcze oficjalnego następcy tronu – Don Carlosa Maríę Isidro Benito (1788-1855); jest to zalążek przyszłej „partii” karlistowskiej (carlistas).

1828 – JDC kończy studia prawnicze i po kilkumiesięcznym pobycie w stolicy wraca do domu rodzinnego, gdzie spędza następny rok, pracując w biurze prawniczym ojca. Jego najbliższym przyjacielem staje się wówczas poeta Nicomedes-Pastor Díaz (1811-1863) – reprezentant pierwszego pokolenia hiszpańskich romantyków oraz galicyjskiegoRexurdimento (Odrodzenia), politycznie umiarkowany liberał, należący później do frakcji puritanos w Partido Moderado, w latach 1847-50 rektor Uniwersytetu Madryckiego.

19 VIII 1828 – W ukończonym tego dnia eseju Crítica de unas decimas JDC podaje swoją (na wskroś romantyczną) definicję poezji: „Poezja jest językiem wyobraźni i serca”.

Lato 1829 – podczas wakacji w Don Benito, czytając The History of the Progress and Termination of the Roman Republic Adama Fergusona, JDC sporządza notatkę będącą najwcześniejszym śladem zainteresowania instytucją dyktatury jako władzy nadzwyczajnej w sytuacji, kiedy zwykłe środki konstytucyjne nie wystarczają do zażegnania niebezpieczeństw grożących republice.

X 1829 – z rekomendacji Quintany JDC otrzymuje katedrę Estetyki i Polityki w Kolegium Humanistycznym w Cáceres (w stolicy prowincji o tej samej nazwie, w regionie Estremadura) i inauguruje kurs akademicki wykładem (Discurso de apertura del Colegio de Humanidades de Cáceres) formalnie historycznym, bo dotyczącym upadku Cesarstwa Rzymskiego, lecz uważanym przez historyków literatury (Vicente Llorens, Ermanno Caldera) za pierwszy manifest literacki romantyzmu hiszpańskiego. Jednym z jego studentów jest Gabino Tejado (1819-1891), krajan z Badajoz i powinowaty JDC oraz późniejszy (1891-94) współwydawca jego czterotomowych Obras; już po śmierci Donosa, w latach 50. i 60. Tejado stanie się jednym z założycieli ultramontańskiej grupy neocatólicos, która po obaleniu Izabeli II w 1868 przejdzie z obozu izabelickiego do karlistowskiego, a jako obrońca sprawy katolickiej i papiestwa zyska sobie miano „hiszpańskiego Veuillota”. W nabierających rumieńców sporach pomiędzy neoklasycyzmem a romantyzmem JDC popiera romantyków, podziwiając zwłaszcza lorda Byrona.

XII 1829 – JDC pisze okolicznościową sylwę liryczną, dedykowaną niedawno poślubionej, czwartej żonie Ferdynanda VII – Marii Krystynie Burbon-Sycylijskiej, La venida de Cristina.

20 I 1830 – w Cáceres JDC zawiera związek małżeński z 16-letnią Teresą de Jesús García Carrasco y Gómez Benítez (z rodziny liberalnej), którą poznał podczas ceremonii inauguracyjnej na uniwersytecie i natychmiast się w niej zakochał (będąc zarazem osłupiały tym, że młodziutka, lecz inteligentna i rezolutna panna ośmieliła się polemizować z jego tezami); ze względu na zły stan zdrowia panny młodej sakramentu małżeństwa udzielono im w jej domu rodzinnym przy ul. Solana 14; 24 X 1830 przychodzi na świat ich jedyne dziecko – córka María Josefa Rafaela Petra, która umiera niewiele ponad dwa lata później, 26 XII 1832. Pięć i pół roku później (3 VI 1835) umiera również żona JDC. Po śmierci ukochanej małżonki 26-letni wdowiec nigdy już nie zwiąże się z żadną kobietą. Jak zaświadcza Louis Veuillot, kiedy JDC czynił dzieła miłosierdzia pośród biednych w Paryżu, to za każdym razem, gdy zostawał ojcem chrzestnym jakiejkolwiek dziewczynki, prosił o nadanie jej imienia Teresa.

1830 – JDC pisze Elegía a la muerte de la duquesa de Frías, opublikowaną w tomie zbiorowym w hołdzie zmarłej księżnej – Corona fúnebre en honor de la Excma. Sra. Doña María de la Piedad Roca de Togores, Duquesa de Frías y de Uceda, Marquesa de Villena, &c., &c.

29 III 1830 – pod naciskiem swojej ambitnej żony, król Ferdynand VII wydaje – bez aprobaty Kortezów (niezwoływanych od 1789 r.) – Sankcję Pragmatyczną (Pragmática Sanción), która łamiąc zasady sukcesji (prawo semisalickie, uprzywilejowujące męskich członków dynastii we wszystkich liniach) obowiązujące w Hiszpanii od 1713 r., wydziedzicza Don Carlosa na rzecz córki Ferdynanda – Doni Izabeli.

4 XII 1831 – współzałożyciel Tymczasowego Dyrektoriatu Powstania w Hiszpanii przeciwko Tyranii (zwanego też Dyrektoriatem z Bajonny i finansowanego przez bankiera Ardouina) José María Torrijos (1791-1831) podejmuje ostatnią znaczącą próbę obalenia ustroju absolutystycznego drogą rewolucyjną, lądując w Maladze, lecz rebelianci zostają szybko rozbici i rozstrzelani na Plaży św. Andrzeja; odtąd liberałowie zmienią strategię, stawiając na porozumienie i kompromis z frakcją „absolutystów-reformistów”.

1832 – JDC porzuca karierę akademicką na prowincjonalnym i podupadającym uniwersytecie oraz przenosi się definitywnie do Madrytu, bez wątpienia zamierzając zrobić karierę polityczną, a jednocześnie podbić stołeczny świat literacki. Przystępuje do (zbierającej się w Café del Príncipe koło Teatru Narodowego) grupy El Parnasillo, której członkami są m.in. czołowi pisarze romantyczni: poeta José de Espronceda (1808-1842), krytyk Mariano José de Larra (1809-1837) i dramaturg José Zorrilla (1817-1893); dwaj pierwsi byli liberałami exaltados i reprezentantami „romantyzmu demokratycznego”, trzeci natomiast był tradycjonalistą i sympatykiem Don Carlosa.

13 X 1832 – JDC kończy w La Granja de San Ildefonso, dedykowany królowi Ferdynandowi VII, Memoria sobre la situación actual de la Monarquía, w duchu liberalno-konserwatywnym, inspirowanym poglądami francuskich „doktrynerów” epoki Restauracji; opowiada się w nim za Sankcją Pragmatyczną, organizuje grupę Cristinos, agitującą za przyszłą regentką Marią Krystyną, jej córką Izabelą i za konstytucją, twierdząc, że Sankcja przywraca autentycznie hiszpańską tradycję prawa dziedziczenia, a prawa podstawowe muszą mieć zawsze sankcję doświadczenia wieków. Legitymistów karlistowskich nazywa zdrajcami (traidores) i uzurpatorami oraz oskarża ich o to, że swoim sprzeciwem prowokują niebezpieczeństwo rewolucji.

15 X 1832 – mianowany dwa tygodnie wcześniej Sekretarz Państwa (Secretario de Estado) – absolutysta-reformista Francisco Cea Bermúdez (1779-1850) wydaje za zgodą króla dekret o amnestii dla liberałów odbywających karę więzienia bądź przebywających na emigracji od 1823 r.

9 XI 1832 – Cea Bermúdez tworzy Ministerstwo Rozwoju (Ministerio de Fomento), które przejmuje kompetencje najstarszej i najważniejszej instytucji Antiguo Régimen, czyli Rady Kastylii; kładzie przez to podwaliny pod likwidację stosunków feudalnych i przemiany kapitalistyczne, na czele z wolnym obrotem ziemi i ukształtowaniem się „nowej burżuazji” (nueva burguesía), będącej beneficjentką spekulacyjnego handlu ziemią. JDC jest zwolennikiem tej odgórnej „rewolucji burżuazyjnej”, jak również centralizacji administracyjnej, likwidującej swobody prowincjonalne; jego ówczesny program to liberalizm w szacie „oświeconego konserwatyzmu”.

Prof. Jacek Bartyzel

/fragment większej całości, w przygotowaniu/

Za: Legitymizm.org