Marsz. Ion Antonescu
70 lat temu, 1 czerwca 1946 roku został rozstrzelany w więzieniu w Jilavie (Rumunia), w wieku 63 lat (ur. 15 VI 1882), marsz. Ion Victor Antonescu, dowódca i premier – dyktator Rumunii w okresie II wojny światowej; pochodził z rodziny o tradycjach wojskowych; w czasie I wojny światowej walczył jako oficer armii rumuńskiej, a następnie odznaczył się w stłumieniu rebelii chłopskiej w rejonie Gałacza oraz żydobolszewickiej „Węgierskiej Republiki Rad”; od 1933 był szefem sztabu generalnego, a następnie ministrem wojny w rządach narodowo-chrześcijańskiego konserwatysty Octaviana Gogi i abpa Mirona Cristei (zrezygnował z urzędu w proteście przeciwko aresztowaniu – wkrótce zamordowanego – Corneliu Codreanu); powołany w 1940 przez króla Karola II na stanowisko premiera, 5 września ogłosił się „wodzem” (Conducător) i ustanowił faktyczną dyktaturę autorytarną o obliczu nacjonalistycznym (przy zachowaniu formalnej władzy królewskiej Michała I, na którego rzecz abdykował jego ojciec Karol); początkowo sprawował władzę przy wsparciu narodowo-radykalnej Żelaznej Gwardii (Legion Michała Archanioła), której przywódca – Horia Sima został wicepremierem, proklamując Rumunię Narodowym Państwem Legionowym, lecz po próbie przejęcia przez legionistów pełni władzy (w styczniu 1941) pozbył się ich z rządu oraz rozpoczął represjonowanie ruchu legionowego; 23 XI 1940 podpisał układ o przystąpieniu Rumunii do paktu trzech, a w czerwcu 1941 przystąpił do wojny z ZSSR u boku armii niemieckiej, licząc na odzyskanie Besarabii i Bukowiny; po klęsce armii rumuńskiej i wkroczeniu Armii Czerwonej w sierpniu 1944 został aresztowany, a następnie (3 września) wydany Sowietom na żądanie Stalina i przewieziony do Moskwy; w maju 1946 urządzono mu w Bukareszcie pokazowy proces przed „Trybunałem Ludowym” i skazano go na karę śmierci; za rządów Nicolae Ceauşescu został częściowo zrehabilitowany.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
