Konstantin Aksakow
10 kwietnia 1817 roku urodził się w Nowo-Aksakowo (Gubernia Orenburska na Uralu) Konstantin Siergiejewicz Aksakow [Константин Сергеевич Аксаков], publicysta, historyk, krytyk literacki, językoznawca i poeta; syn prozaika Siergieja (1791-1859) i starszy brat poety Iwana (1823-1886) Aksakowów – obu wybitnych słowianofilów i sam również słowianofil; w 1832 rozpoczął studia filozoficzne i historyczne na Uniwersytecie Moskiewskim; początkowo, wraz z innym z „młodszych słowianofili”, Jurijem Samarinem (1819-1876), był zafascynowanym filozofią Hegla „prawosławnym heglistą”, lecz od 1840 uznał, że heglizm jest nie do pogodzenia ze słowianofilstwem; w obszarze tego nurtu reprezentował tendencję skrajnie idealizującą lud: chcąc zbliżyć się do niego, wędrował po kraju ubrany w chłopską sukmanę i staroruską „murmołkę” (czapkę noszoną ongiś faktycznie przez bojarów), co jednak stało się przyczyną fatalnych nieporozumień, gdyż lud (wedle relacji Czaadajewa) brał go za Persa; w 1855 napisał – adresowany do nowego cesarza, Aleksandra II – memoriał O stanie wewnętrznym Rosji, w który postulował powrót średniowiecznego ideału wspólnoty gminnej (obszczyny), opartej wyłącznie na zaufaniu i jednomyślności, której nie powinny gwarantować żadne konwencje prawne („Gwarancja to zło. Tam, gdzie jest ona potrzebna, nie ma dobra; a życie, w którym nie ma dobra, niechaj się lepiej rozpada, niżby miało trwać przy pomocy zła”), bez pańszczyzny i ze staroruską „wolnością wewnętrzną” (czyli od polityki), opartej na „prawdzie wewnętrznej”, przy zachowaniu przez monarchę pełnej suwerenności i decyzyjnej samodzielności w polityce zagranicznej; stosunki między „ziemią” (czyli wspólnotą ludową) a władzą winny opierać się na zasadzie całkowitej nieingerencji wzajemnej; państwo dobrowolnie zasięgałoby rady ludu na soborach ziemskich, ale decyzje powinny zapadać na mocy niczym nie skrępowanej woli monarszej; do końca życia był inwigilowany przez policję polityczną; zmarł w 1860 roku na greckiej wyspie Zakynthos.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
