Georges Dumézil,
30 lat temu, 11 października 1986 roku zmarł w Paryżu, w wieku 88 lat (ur. 4 III 1898), Georges Dumézil, filolog, lingwista, religioznawca, mitograf, historyk cywilizacji, odkrywca trójdzielnej formy społeczeństw tradycyjnych; zainteresowania językami (już w wieku 9 lat czytał ponoć Eneidę w oryginale) odziedziczył po ojcu, filologu klasycznym; od 1916 studiował lingwistykę w École normale supérieure; studia – przerwane służbą na froncie jako oficer artylerii – ukończył w 1921; w roku akademickim 1921/22 był lektorem języka francuskiego na Uniwersytecie Warszawskim; w 1924 obronił (z trudem) doktorat; nie mogąc liczyć na szybką karierę akademicką, wyjechał do Turcji, skąd dużo podróżował, stając się ekspertem od języków kaukaskich; w 1931 otrzymał pracę na uniwersytecie w Uppsali (Szwecja), a w 1935 w paryskiej Szkole Praktycznej Studiów Wyższych; w 1949 otrzymał profesurę w Collège de France; w 1968 przeszedł na emeryturę, lecz przez trzy następne lata wykładał jeszcze w USA (Princeton, Chicago, Berkeley); 26 X 1978 został członkiem Akademii Francuskiej (fotel 40); był również członkiem Belgijskiej Akademii Królewskiej Nauk, Literatury i Sztuk Pięknych, Wiedeńskiej Akademii Nauk, Akademii Napisów i Literatury w Paryżu, Królewskiej Akademii Irlandzkiej oraz poczwórnym doktorem honoris causa (Uppsala, Stambuł, Berno, Liège); katolik i zwolennik „dynastycyzmu” jako zasady wyłaniania władzy państwowej, wolnej od kaprysów i ambicji, w latach 20. był zbliżony do Action française, przyjaźniąc się zwłaszcza z historykiem Pierre’m Gaxotte’m (1895-1982), przez którego poznał Charlesa Maurrasa, w latach 30. współpracował (pod pseudonimem Georges Marcenay) z dziennikiem nacjonalistycznym Le Jour [„Dzień”], w którym ostrzegał przed zagrożeniem ze strony Niemiec hitlerowskich, przez rok (1972-73) należał też do komitetu patronackiej organu Nowej Prawicy – Nouvelle école, lecz zasadniczo nie angażował się politycznie; jego największym odkryciem naukowym, mającym także znaczenie dla tożsamości kilku nurtów współczesnej prawicy, był trójdzielny paradygmat (tripartisme) mitycznej wyobraźni, rządzący strukturą społeczną i życiem duchowym wszystkich cywilizacyj tradycyjnych, zbudowanych przez ludy indoeuropejskie (aryjskie); trójpodział ten, przenikający religię, etykę, mitologię, literaturę, ustrój polityczny i obyczaje, jest pochodną trójstanowego i hierarchicznego ustroju społecznego, będącego z kolei projekcją trzech podstawowych funkcji życiowych w społeczeństwie tradycyjnym: suwerennej – polegającej na sprawowaniu władzy, tak duchowej jak politycznej, militarnej oraz produkcyjnej; w każdej tradycyjnej cywilizacji indoeuropejskiej, od aryjskich Indii po Europę ancien régime’u, społeczeństwa „układają się” w hierarchiczne triady, złożone ze stanu kapłańskiego, stanu rycerskiego i stanu „trzeciego” (rolnicy i rzemieślnicy); np. bramini, kszatrijowie i wajśjowie w wedyjskich Indiach, flamini (później stan senatorski), kwiryci i lud (populus) w Rzymie, duchowieństwo, rycerstwo i mieszczaństwo w średniowieczu; poza obrębem trzech stanów znajduje się natomiast cała reszta populacji nie wyposażonej ani w prawa ani w obowiązki stanowe: hinduscy śudrowie i pariasi, rzymski plebs złożony z „proletariuszy”, tj. tych, którzy nie posiadają niczego oprócz dzieci (proles), poddani chłopi oraz „ludzie luźni” w epoce feudalnej etc.; na płaszczyźnie teologicznej tripartisme znalazł odzwierciedlenie w triadach bóstw religii naturalnych: Mitra, Waruna, Indra w religii wedyjskiej; Brahma, Wisznu, Siwa w braminizmie; Jowisz, Mars, Kwirynus w religii rzymskiej; Odyn, Thor, Freyr w religii nordyckiej itd.; w chrześcijaństwie trójdzielność (tu raczej „trójłączność”) znalazła wytłumaczenie w dogmacie Trójcy Świętej Osób Boskich.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
