Ferdynand Antoni Ossendowski
70 lat temu, 3 stycznia 1945 roku zmarł w Żółwinie k. Milanówka, w wieku 68 lat, Ferdynand Antoni Ossendowski h. Lis, pisarz, dziennikarz i podróżnik; jego rodzina miała korzenie tatarskie; z wykształcenia fizyk i chemik, był krótko docentem na Uniwersytecie Technicznym w Tomsku; w 1905 roku aresztowany i skazany na karę śmierci za organizowanie w Harbinie protestów przeciwko rosyjskim represjom w Królestwie Polskim (ostatecznie, po ułaskawieniu, skazany na półtora roku twierdzy); w 1909 roku został współpracownikiem, a następnie redaktorem polskiego Dziennika Petersburskiego; od 1918 roku walczył z bolszewikami po stronie Białych, najpierw (w Omsku) jako doradca adm. A. Kołczaka, później (po przedostaniu się do Mongolii) – wypełniając bliżej nieznane misje na rzecz (był może współpracował też z wywiadem japońskim) dowódcy Azjatyckiej Dywizji Konnej, barona Ungerna (R.N. von Ungern-Sternberg); przekazał na Zachód tzw. dokumenty Sissona, wykazujące agenturalne powiązania Lenina i innych bolszewików z Niemcami (przez niektórych uważane za sfałszowane); popularne jest też przekonanie, że znał miejsce ukrycia wielkiego skarbu barona, mającego sfinansować kolejną wojnę z bolszewikami; do Polski powrócił w 1922 roku, z rozmachem (77 książek) kontynuując pracę literacką, głównie powieści w konwencji „romansu podróżniczego”; międzynarodową sławę przyniosła mu zwłaszcza (opublikowana najpierw w języku angielskim i w Nowym Jorku) książka Zwierzęta, ludzie, bogowie, inspirująca również, ze względu na warstwę ezoteryczną („hiperborejski” mit Agarthy i „Króla Świata”) tzw. tradycjonalistów integralnych ze szkoły perenialistycznej (R. Guénon); był najpopularniejszym w świecie po H. Sienkiewiczu pisarzem polskim; w 1936 roku otrzymał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury; podczas okupacji niemieckiej wstąpił (II 1943) do konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego, konwertował również (z formalnie wyznawanego luteranizmu) na katolicyzm; niedługo przed śmiercią zniszczył skrupulatnie swoje archiwum; w kilka tygodni po jego zgonie jego szczątki zostały zbezczeszczone przez oddział NKWD, dla upewnienia się czy autor demaskatorskiej biografii Lenina jest martwy; w 1951 roku nakazano wycofanie i zniszczenie jego wszystkich dzieł z bibliotek.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
