Anne de Montmorency
12 listopada 1567 roku zmarł w Paryżu, w wieku 74 lat (ur. 15 III 1493), Anne de Montmorency, bar. des Baux, diuk (duc) de Montmorency, marszałek, wielki mistrz, konetabl i par Francji; pochodził z najstarszej po Kapetyngach (znanej już w X wieku) rodziny francuskiej, która wydała sześciu konetablów, dwunastu marszałków, czterech admirałów i jednego kardynała; w młodości wychowywał się i zaprzyjaźnił z przyszłym królem Francji Franciszkiem I Walezjuszem; wyróżnił się w bitwie z wojskami Ligi Świętej pod Rawenną (1512) i ze Szwajcarami pod Marignano (1515); w 1518 został pojmany przez króla Anglii Henryka VIII, ale już w 1520 uczestniczył w spotkaniu monarchów francuskiego i angielskiego na tzw. Polu Złotego Sukna k. Calais; w 1521 dowodził obroną Mézieres przed Niemcami; bitwę pod Bicoccą (27 IV 1522) z armią austriacko-hiszpańską (pierwszą w historii, o której wyniku przesądziło użycie zmasowanego ognia broni palnej) wprawdzie przegrał, lecz w uznaniu jego odwagi Franciszek I mianował go marszałkiem Francji; w bitwie pod Pawią (24 II 1525) z armią cesarską dostał się wraz z królem do niewoli hiszpańskiej, z której jednak wkrótce został zwolniony i reprezentował Francję w rokowaniach pokojowych,pl a po podpisaniu traktatu towarzyszył królowi Franciszkowi w powrocie do Francji; 23 III 1526 uzyskał godność wielkiego mistrza Francji; w kolejnej wojnie z cesarzem Karolem V, która toczyła się w Sabaudii, Prowansji, Pikardii i Niderlandach, odbił szereg zajętych miast południowej Francji, a następnie zdobył liczne miasta w Niderlandach, za co 10 II 1538 otrzymał tytuł konetabla Francji; jako że opowiadał się za załagodzeniem konfliktu z cesarzem i doprowadzeniu do trwałego pokoju, popadł w niełaskę Franciszka i w 1541 musiał opuścić dwór królewski, tracąc wszystkie stanowiska; powrócił do życia publicznego i odzyskał urzędy dopiero po wstąpieniu na tron (1547) Henryka II, który także, za zasługi w stłumieniu buntów lokalnych oraz zdobycia szeregu miast w Lotaryngii (Metz, Toul, Verdun), podniósł go do tytułu diuka oraz para Francji; za panowania Franciszka II dostał się (w 1557) do niewoli sprzemierzonego z cesarstwem księcia Sabaudii Emanuela Filiberta, a jego nieobecność wykorzystali Gwizjusze do zajęcia miejsca przy królu (musiał zrzec się na księcia de Guise tytułu wielkiego mistrza Francji, a po powrocie z niewoli ponownie wycofał się z życia publicznego; powrócił do swoich obowiązków dworskich po wstąpieniu na tron (1560) Karola IX, lecz – jako gorliwy katolik – wycofał się z dworu, gdy na króla zaczęli wywierać wpływ protestanccy Burbonowie; w kwietniu 1561 zawiązał triumwirat ze swoim dawnym wrogiem – Franciszkiem ks. Gwizjuszem oraz marszałkiem Saint-André w obronie katolicyzmu; w trakcie bitwy pod Dreux (19 XII 1562) z hugenotami, w której dowodził konnicą, dostał się do niewoli wroga, mimo to ostatecznie jego żołnierze wygrali tę bitwę – jedną z najkrwawszych w XVI wieku; kiedy protestanci szantażowali króla, aby zmienił niekorzystne dla nich postanowienia traktatu w Amboise (19 III 1563), sędziwy marszałek raz jeszcze poprowadził armię katolicką do bitwy pod Saint-Denis (10 XI 1567), która wprawdzie wygrał, ale odniósł w niej śmiertelną ranę, wskutek czego zmarł dwa dni później.
Prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
