Aleksander hr. Fredro
20 czerwca 1793 roku urodził się w Surochowie (Przemyskie) Aleksander hr. Fredro h. Bończa, komediopisarz, poeta i memuarysta; pochodził z rodu bene nati et possessionati, którego członkowie bywali nawet senatorami; jego ojciec – Jacek Fredro (1770-1828) był ważnym politykiem galicyjskim, a jeden z młodszych braci – Jan Maksymilian Fredro (1794-1845) – pułkownikiem wojsk napoleońskim, generałem brygady wojsk Królestwa Polskiego, adiutantem Aleksandra I i marszałkiem dworu Mikołaja I, a także tragediopisarzem; nigdy nie uczęszczał do szkół, pobierając nauki w domu rodzinnym; mając 16 lat zaciągnął się do armii Księstwa Warszawskiego, następnie był w szeregach armii napoleońskiej; brał udział w wyprawie Wielkiej Armii na Moskwę, a kampanię 1813/14 przebył jako oficer ordynansowy Napoleona; dosłużył się stopnia kapitana oraz otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari i Krzyż Legii Honorowej; po zwycięstwie koalicji antynapoleońskiej powrócił do domu i gospodarował w rodzinnym majątku Fredrów Bieńkowa Wisznia (w okolicach Lwowa); wstąpił też do lubelskiej loży wolnomularskiej; z zawartego w 1828 roku małżeństwa z Zofią z Jabłonowskich miał syna Jana Aleksandra (1829-1891), też komediopisarza, oraz córkę Zofię, która po zamążpójściu za Jana Kantego Szeptyckiego została matką m.in. greckokatolickiego abpa metropolity lwowskiego Romana Aleksandra (imię zakonne: Andrzej) Szeptyckiego (1865-1944) oraz gen. (austriackiego i polskiego) Stanisława Szeptyckiego (1867-1950); począwszy od 1817 roku zaczął też pisać utwory dramatyczne, z których pierwszymi dojrzałymi utworami były: Damy i huzary, Mąż i żona oraz Pan Geldhab, jednak pozycję największego polskiego komediopisarza wszechczasów przyniosły mu trzy komedie napisane w pierwszej połowie lat 30. XIX wieku: Pan Jowialski, Śluby panieńskie i Zemsta; do klasyki literatury dziecięcej należą z kolei bajki Małpa w kąpieli czy Paweł i Gaweł; w 1830 brał udział w pracach Obywatelskiego Komitetu Pomocy dla Powstania (Listopadowego) oraz został członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk, a w 1839 otrzymał Honorowe Obywatelstwo Miasta Lwowa; w tym samym roku przeżył wstrząs tak bolesny – wywołany atakami romantycznych poetów: Seweryna Goszczyńskiego i Leszka Dunin-Borkowskiego, zarzucających mu błahość tematyki jego utworów i obcość sprawie narodowej – że zaniechał pisania komedii na lat 18; w latach 40. napisał jedynie pamiętniki z czasów napoleońskich Trzy po trzy oraz broszurę polityczną Uwagi nad stanem socjalnym w Galicji, w której dał wyraz swoim konserwatywnym i kontrrewolucyjnym poglądom, atakując zwłaszcza socjalizm („socjalizm nierówności wszelkie prędko utrze, szlachtę powiesi jutro, nieszlachtę pojutrze”); w roku 1848 był członkiem lwowskiej Rady Narodowej; w latach 1850-55 przebywał w Paryżu; w 1854 wznowił twórczość komediopisarską, lecz pisał jedynie do szuflady, nie publikując ani nie wystawiając swoich sztuk; od 1861 był posłem do Sejmu Krajowego Galicji; w 1873 został członkiem Akademii Umiejętności oraz otrzymał Wielki Krzyż Orderu Franciszka Józefa; zmarł we Lwowie w 1876 roku; jego wizerunek konserwatysty i obrońcy tradycyjnych cnót polskich, zwłaszcza szlacheckich, stworzony głównie przez Stanisława hr. Tarnowskiego, mąci nieco autorstwo szeregu utworów pornograficznych, aczkolwiek atrybucja najbardziej znanego z nich, czyli XIII Księgi Pana Tadeusza, nie jest pewna.
Prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
