Władysław Leopold Jaworski
10 kwietnia 1865 roku, urodził się w Karsach Małych na Kielecczyźnie Władysław Leopold Saryusz-Jaworski h. Jelita, prawnik i polityk, najwybitniejszy polski reprezentant tzw. konserwatyzmu prawniczego; po ukończeniu (1888) prawa na UJ, uzupełniał studia w Berlinie i w Paryżu; w 1891 roku habilitował się, a w 1899 został profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem II Katedry Prawa Cywilnego na UJ; profesorem zwyczajnym został w 1905, a w 1910 objął Katedrę Prawa Cywilnego, Nauki Administracji i Praw Administracyjnego; od 1920 był członkiem-korespondentem, a od 1928 członkiem zwyczajnym PAU; był również członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1921 – korespondentem, do 1929 – zwyczajnym); politycznie od młodości związany z krakowskimi „stańczykami”, w 1895 roku był współzałożycielem Klubu Konserwatywnego, a w 1907 – Stronnictwa Prawicy Narodowej; z ramienia „partii krakowskiej” pełnił mandat poselski do galicyjskiego Sejmu Krajowego (1901-14) i do austriackiej Rady Państwa ((1911-18); współtwórca „Bloku Namiestnikowskiego” (koalicji konserwatystów i ludowców), niechętny narodowej demokracji (polemizował z Upadkiem myśli konserwatywnej w Polsce R. Dmowskiego); w 1914 roku został wiceprezesem (faktycznie pełniąc rolę kierowniczą) Naczelnego Komitetu Narodowego, próbującego realizować „austro-polską” koncepcję drogi do niepodległości oraz sprawującego polityczny patronat nad Legionami Polskimi; w 1917 roku został członkiem Komisji Sejmowo-Konstytucyjnej Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego; w II Rzeczpospolitej, nie pełniąc już żadnych oficjalnych funkcji, był do śmierci jednym z głównych autorytetów „partii krakowskiej” i publicystów Czasu; przed 1926 roku zwolennik gen. W. Sikorskiego, po przewrocie majowym opowiadał się za współpracą konserwatystów z rządami marszałka J. Piłsudskiego; był autorem projekty kodeksu agrarnego; jako teoretyk jurysprudencji wychodził od Kelsenowskiego normatywizmu oraz od pojęcia państwa jako bytu idealnego, istniejącego jako porządek prawny (a nie od narodu, który z prawniczego punktu widzenia jest „fikcją personifikacyjną”), próbując jednak uzgodnić go z „romantyzmem prawniczym” (określając tym mianem znany mu już decyzjonizm C. Schmitta); twierdził, że ustawodawca nie jest zobowiązany podawać w tekście ustawy aksjologicznego źródła stanowionych przez siebie norm prawnych, ponieważ ustawa nie jest teorią ani postulatem, lecz normą, czyli „połączeniem dwu zdań, określających pewne sytuacje za pomocą przymusu”, musi jednak faktycznie posiadać takie oparcie, w pierwszym rzędzie dla „normy podstawowej”, z której wyprowadzane są pozostałe; za taką normę podstawową dla ustroju państwa polskiego uznał w swoim Projekcie Konstytucji z 1928 roku „moralność absolutną”, czyli „moralność Chrystusową”, której urzeczywistnianiem w porządku prawno-politycznym obarczył Prezydenta Rzeczypospolitej, uznając jednocześnie, że aby prezydent mógł faktycznie wykonywać swą władzę podług tej moralności, nie może być związany jakąkolwiek inną normą; odrzucając także „Monteskiuszowski” trójpodział władz (i opartą na nim konstytucję marcową), jako nierealistyczny i błędny, bo sprzeczny z istotną jednolitością oraz niepodzielnością władzy, wprowadził nowatorski podział organów państwa na urzeczywistniające porządek prawny stanowiący państwo (którymi są prezydent, rząd i samorządy) oraz kontrolujące owo urzeczywistnianie (czyli dwuizbowy sejm, sądownictwo administracyjne, kontrola finansowa, trybunał konstytucyjny i sądy powszechne), co czego jeszcze dochodzi obywatel (jednostka), pojęty też jako organ państwa, jednocześnie urzeczywistniający i kontrolujący, poprzez akty wyborczy, prawo petycji i prawo stowarzyszania się; interesował się także mesjanizmem filozoficznym i metapolityką J.M. Hoene Wrońskiego; jego dewizą było: „Daj nam, Panie, rząd silny i trwały, ale niech to będzie rząd z Twojej łaski”; kawaler (pośmiertnie) Krzyża Komandorskiego OOP; zmarł w 1930 roku; wybitnym prawnikiem był również jego syn Iwo (1898-1959), a ekonomistą – wnuk Władysław (ur. 1929); ogółem cztery pokolenia rodu Jaworskich osiągnęły do dziś profesorski szczebel kariery akademickiej.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
