Victor Pradera
80 lat temu, 6 września 1936 roku został rozstrzelany przez nacjonalistów baskijskich na cmentarzu Polloe k. San Sebastián, w wieku 64 lat (ur. 19 IV 1872), Juan Víctor Pradera y Larumbe, inżynier, prawnik, polityk i myśliciel tradycjonalistyczny; pochodził z nawaryjskiej rodziny od trzech pokoleń (po mieczu i kądzieli) służącej sprawie karlistowskiej; na jezuickim uniwersytecie w Deusto ukończył najpierw inżynierię dróg, a następnie prawo; związał się z karlizmem jeszcze w XIX wieku i w sensie ideowym pozostał karlistą do końca, acz nietypowym (bo niechętnym foralizmowi) i eklektycznym (bo zarazem „chadekizującym” i skłaniającym się ku autorytaryzmowi) oraz niezdyscyplinowanym organizacyjnie; był trzykrotnie (1899, 1901, 1918) wybierany do Kongresu (Izby niższej Kortezów), za pierwszym i drugim razem z Tolosy, za trzecim z Pampeluny; w 1919 roku przyłączył się do „schizmy mellistowskiej” (cisma mellista), czyli Partii Katolicko-Tradycjonalistycznej (PCT), założonej przez najwybitniejszego myśliciela karlistowskiego Juana Vazqueza de Mellę (1861-1928), skonfliktowanego z królem de iure Jakubem III (Don Jaime de Borbón) na tle stosunku do stron walczących w I wojnie światowej (Don Jaime, służący ongiś w armii rosyjskiej i mieszkający we Francji, popierał Ententę, a Vázquez de Mella – monarchie centralne) i z tego powodu wykluczonego ze Wspólnoty Tradycjonalistycznej; w 1922 wdał się w polemikę z redaktorem karlistowskiego dziennika El Pensamiento Navarro – Jesusem Etayo Zalduendo (1894-1951) i innymi jaimistas, uczestniczącymi wraz z nacjonalistami baskijskimi w odsłonięciu w Amayur pomnika ku czci obrońców zamku Maya (ostatniego punktu oporu Nawaryjczyków przed Kastylią w 1522), uznając to za przedsięwzięcie „antyhiszpańskie”; w 1922 uczestniczył z kolei w zakładaniu katolickiej Partii Społeczno-Ludowej (Partido Social Popular), a w 1923 poparł dyktaturę gen. Miguela Prima de Rivery (1870-1930) i wstąpił do Unii Patriotycznej; w 1931 powrócił wraz z innymi mellistas do wspólnoty karlistowskiej i został przewodniczącym jej Rady Kultury; jednocześnie nawiązał współpracę z głoszącym doktrynę nacionalcatolicismo miesięcznikiem Acción Española Ramira de Maeztu (1874-1936); wspierał inicjatywy zjednoczeniowe na prawicy, takie jak Renovación Española konserwatysty Antonia Goicoechey (1876-1953) i Blok Narodowy José’go Calva Sotelo (1893-1936); w przeciwieństwie do niemal wszystkich karlistów nie odrzucał też współpracy z Falangą José’go Antonia Prima de Rivery (1903-1936), wykluczał natomiast współpracę z nacjonalistami baskijskimi i popieranie postulatów autonomicznych; w 1935 opublikował swoje główne dzieło El Estado Nuevo [„Nowe Państwo”], które w istocie miało być zrewitalizowaną monarchią tradycyjną i korporacyjną Królów Katolickich; aresztowany (mimo posiadania immunitetu jako członek, od 1933, Trybunału Gwarancji Konstytucyjnych) 2 sierpnia, torturowany w Domu Ludowym należącym do młodzieżówki partii socjalistycznej, a następnie osadzony w więzieniu Ondarreta; według licznych świadectw podtrzymywał na duchu innych więźniów swoją wielką pobożnością; pod koniec sierpnia przewieziony do fortu Guadalupe w Fuenterrabíi; pośród więźniów rozstrzelanych tej nocy, co on, lecz kilka godzin później, był także jego starszy syn Javier; w 1945 Instytut Studiów Politycznych opublikował dwa tomy jego Dzieł zebranych opatrzone przedmową Szefa Państwa, gen. F. Franco; już po formalnej instauracji monarchii, dekretem Franco z 18 VII 1949 otrzymał pośmiertnie dziedziczny tytuł I hrabiego (conde) Pradera.
Profesor Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
