Szymon Dzierzgowski
27 października 1866 roku urodził się w Radomicach (Kujawy) Szymon Dzierzgowski h. Jastrzębiec, chemik, higienista, działacz monarchistyczny i teoretyk monarchizmu; pochodził z rodu, który wydał m.in. wybitnego reprezentanta kontrreformacji, abpa gnieźnieńskiego i prymasa Polski – Mikołaja Dzierzgowskiego (ok. 1490-1559), a po kądzieli wywodził się również z prastarego i senatorskiego rodu Hutten-Czapskich; ukończył Politechnikę w Zurychu, a na tamtejszym uniwersytecie uzyskał w 1900 doktorat z filozofii; zaproszony przez księcia Oldenburskiego do Cesarskiego Instytutu Medycyny Eksperymentalnej w Petersburgu, objął kierownictwo Wydziału Higieny, a w okresie I wojny światowej był dyrektorem tego instytutu; w 1917 roku został członkiem Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego w Polsce; po wybuchu rewolucji bolszewickiej powrócił do Polski i objął Katedrę Higieny w Uniwersytecie Warszawskim; współorganizował też Polską Akademię Lekarską, włączoną później jako Wydział IV do PAU; działalność polityczną rozpoczął w Straży Narodowej płk. Czesława Mączyńskiego (dowódcy obrony Lwowa przed Ukraińcami w listopadzie 1918), a następnie związał się z ruchem monarchistycznym; był współzałożycielem (I 1924) pisma Pro Patria, autorem odezwy inauguracyjnej (VIII 1925) i prezesem Zarządu Tymczasowego Obozu Monarchistów Polskich, a od 27 II 1926 wicemarszałkiem Rady Naczelnej Zjednoczenia Monarchistów Polskich, które powstało z połączenia OMP i Organizacji Monarchistycznej, lecz z powodu stanięcia działaczy ZMP w obronie legalnych władz podczas przewrotu majowego, sanacyjne już Ministerstwo Spraw Wewnętrznych odmówiło w lipcu 1926 jego rejestracji; Dzierzgowski, który był przez kilka tygodni po przewrocie więziony, usiłował pod koniec 1926 odbudować OMP, lecz bez powodzenia; zmarł w 1928 roku; jako autor studiów: Demokracja i monarchia (1925), Wyjaśnienie naszych programowych tez politycznych (1927) i Król źródłem władzy (1927-28) był jednym z najwybitniejszych teoretyków monarchizmu w II, odwołującym się w pierwszym rzędzie do argumentów socjobiologicznych: monarchia, w jego ujęciu, jest ustrojem najbardziej zgodnym z prawami natury panującymi w całym świecie ożywionym, a przede wszystkim z instynktem samozachowawczym, którego wyrazem w życiu społecznym jest instytucja rodziny, z której – drogą rozciągnięcia władzy ojcowskiej na ród, plemię, wreszcie naród – powstało państwo; im wyższy jest organizm biologiczny, tym większe zróżnicowanie kompetencji, wymagające sprawnego kierownictwa; obok zasady kompetencji na wyższość monarchii wskazuje zasada miłości do potomstwa, będąca wyższą, kulturalną, postacią naturalnego instynktu samozachowawczego; tylko monarcha sprawujący władzę dziedzicznie może naprawdę kochać swoich poddanych, jak własne dzieci i troszczyć się o ich przyszłe dobro, co jest sytuacją niemożliwą, gdy głowa państwa wybierana jest spośród zwykłych obywateli i jedynie na czas ograniczony; Wroga jedynowładztwu „iluzja demokratyczna” należy natomiast do „najcięższych form psychozy społecznej”.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
