Reinhart Koselleck
10 lat temu, 3 lutego 2006 roku zmarł w Bad Oyenhausen (Westfalia), w wieku 82 lat (ur. 23 IV 1923), Reinhart Koselleck, historyk i teoretyk historiografii, współtwórca semantyki historycznej; syn pedagoga i historyka Arno Kosellecka (1891-1977), który po 1930 roku dołączył do narodowego socjalizmu, a nawet został sturmbannführerem SA; w 1941 zgłosił się na ochotnika do Wehrmachtu i dostał się do niewoli na froncie wschodnim, przebywając do 1946 w obozie jenieckim w Karagandzie; w latach 1947-53 studiował historię, filozofię, prawo i socjologię na uniwersytecie w Heidelbergu i w angielskim Bristolu; miał wielu znakomitych nauczycieli (A. Weber, E. Forsthoff, M. Heidegger, K. Löwith, H.-G. Gadamer, V. bar. von Weizsäcker), ale największy wpływ wywarł na niego Carl Schmitt, który ukształtował jego pesymistyczne, konserwatywne spojrzenie na demokrację, widoczne już w błyskotliwej rozprawie doktorskiej na temat patogenezy świata burżuazyjnego (z tego powodu był od początku zwalczany przez demoliberalnego dyktatora niemieckiej nauki J. Habermasa); od 1960 był członkiem, a od 1986 przewodniczącym Grupy Roboczej dla Współczesnej Historii Społecznej w Heidelbergu; po habilitacji (1965) został profesorem nauk politycznych na Uniwersytecie Ruhry w Bochum, a dwa lata później wrócił do Heidelbergu, gdzie otrzymał Katedrę Historii Współczesnej; w 1973 przeniósł się na uniwersytet w Biefeld, gdzie objął Katedrę Teorii Historii, pracując tam aż do przejścia na emeryturę (1988); jako profesor wizytujący wykładał w Tokio, Paryżu, Chicago i Nowym Jorku; był członkiem Niemieckiej Akademii Języka i Literatury, Akademii Nauk i Sztuk Nadrenii Północnej-Westfalii, Heidelberskiej Akademii Nauk i członkiem honorowym Węgierskiej Akademii Nauk; otrzymał doktoraty h.c. uniwersytetów w Amsterdamie, Paryżu i Timişoarze; rangę jednego z największych historyków współczesnych przyniósł mu przede wszystkim ośmiotomowy leksykon podstawowych pojęć historycznych, nad którym podjął pracę wspólnie z Ottonem Brunnerem i Wernerem Conze w 1970 roku, a po ich śmierci kontynuował sam (jednotomowy wybór ukazał się po polsku pt. Semantyka historyczna); szczególnie wartościowym i płodnym poznawczo podejściem było tu wyodrębnienie historii onomazjologicznej (nazwy) oraz semazjologicznej (znaczenia) tych pojęć oraz ich korelacji, jak również rozmach interdyscyplinarny tych badań, obejmujący prócz historii zdarzeniowej i historii pojęć, teorię epok, historyczną antropologię oraz polityczną ikonologię (zwłaszcza kult zmarłych); powszechnie przyjęła się również jego koncepcja tzw. czasu siodła (Sattelzeit), względnie „czasu progowego” na oznaczenie decydującego dla przejścia do nowoczesności (a także zmiany znaczenia pojęć), ze względu na rewolucje polityczne i przemysłowe, stulecia 1750-1850.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
