płk Adam Koc
31 sierpnia 1891 roku urodził się w Suwałkach płk dypl. Adam Ignacy Koc h. Dąbrowa, działacz niepodległościowy, żołnierz, polityk i dziennikarz, piłsudczyk; jego dziadek był powstańcem styczniowym, a babka kurierką Rządu Narodowego, ojciec nauczał języków klasycznych; relegowany z gimnazjum za udział w strajku szkolnym, ukończył naukę w gimnazjum klasycznym w Krakowie i rozpoczął studia polonistyczne na UJ; członek Związku Walki Czynnej (ZWC) i Związku Strzeleckiego; od 1910 był już bliskim współpracownikiem Józefa Piłsudskiego; w czasie I wojny światowej komendant okręgu warszawskiego, a następnie komendant naczelny Polskiej Organizacji Wojskowej (POW); pomimo słabego zdrowia i wady wzroku został oficerem liniowym Legionów Polskich (w 5 Pułku Piechoty III Brygady); ciężko ranny w bitwie nad Stochodem (18 IX 1916); po tzw. kryzysie przysięgowym internowany przez Niemców w Beniaminowie (zwolniony 22 IV 1918 ze względu na zły stan zdrowia); członek zakonspirowanego kierownictwa obozu piłsudczykowskiego, tzw. Konwentu Organizacji A; 10 XI 1918 witał na dworu kolejowym wraz z księciem Z. Lubomirskim zwolnionego z Magdeburga Piłsudskiego, po czym wydał POW rozkaz o rozbrojeniu niemieckich wojsk okupacyjnych; od grudnia 1919 w Wojsku Polskim; od 1 I 1920 członek kapituły Orderu Virtuti Militari (jako jeden z pierwszych dziesięciu kawalerów); podczas wojny polsko-bolszewickiej (już w stopniu podpułkownika) dowódca 201 Pułku Piechoty Obrony Warszawy, a następnie (VII-XII) Dywizji Ochotniczej; od 1921 członek tajnej organizacji „Honor i Ojczyzna”, założonej przez gen. W. Sikorskiego za wiedzą i zgodą Piłsudskiego i K. Sosnkowskiego (rozwiązanej w 1923); po ukończeniu III Kursu Doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej, w X 1924 uzyskał dyplom oficera Sztabu Generalnego, a 1 XII 1924 został awansowany do stopnia pułkownika; uczestnik przewrotu majowego po stronie rokoszan; IX 1926 – III 1928 szef sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu nr VI we Lwowie; uważany za członka tzw. grupy pułkowników; poseł na Sejm II, III i IV kadencji (1928-36) z listy BBWR, w związku z tym przeniesiony w stan nieczynny, a 30 IV 1930 w stan spoczynku; 1929-1930 redaktor naczelny prorządowego Głosu Prawdy przekształconego w Gazetę Polską; w 1930 był jednym z pierwszych dziesięciu odznaczonych Krzyżem Niepodległości; od XII 1930 do XII 1935 wiceminister skarbu oraz komisarz rządowy w Banku Polskim (negocjował umowy pożyczkowe II RP z Francją i Wielką Brytanią); od lutego do kwietnia 1936 prezes Banku Polskiego; w okresie „dekompozycji” obozu rządowego (a także „grupy pułkowników”) po śmierci Marszałka w grupie zwolenników gen. E. Śmigłego-Rydza (tzw. grupa GISZ), rywalizująca z „Zamkiem” prezydenta I. Mościckiego i jego protegowanego – wicepremiera E. Kwiatkowskiego; od maja 1936 do czerwca 1938 komendant naczelny Związku Legionistów Polskich (ZLP); pierwszy szef (luty 1937 – styczeń 1938) Obozu Zjednoczenia Narodowego oraz autor (bądź współautor) jego deklaracji ideowo-politycznej, przedstawionej w przemówieniu radiowym 21 II 1937, oznaczającej zwrot w kierunku autorytarnego nacjonalizmu (prymat państwa, solidaryzm narodowy, antykomunizm, naczelna rola armii w życiu państwa, związek życia narodu z Kościołem katolickim, konkurencja z Żydami na polu gospodarczym i kulturalnym); kierownictwo utworzonej 22 VI 1937 młodzieżówki OZN – Związku Młodej Polski powierzył Jerzemu Rutkowskiemu, związanemu nieformalnie z Ruchem Narodowo-Radykalnym „Falanga” Bolesława Piaseckiego; ten faktyczny sojusz z „Falangą” stał się przedmiotem krytyki oponentów Koca w obozie sanacyjnym i ostatecznie doprowadził do jego dymisji 10 I 1938; w czerwcu tego roku zakończyła się także jego kadencja w ZLP, wszedł natomiast do Senatu; we wrześniu 1939, jako wiceminister skarbu koordynował ewakuację złota polskiego z kraju; minister skarbu, następnie przemysłu i handlu i wreszcie II podsekretarz stanu w rządzie emigracyjnym W. Sikorskiego; od 1940 przebywał w USA, gdzie był m.in. wicedyrektorem Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, żyjąc w trudnych warunkach materialnych i utrzymując się z dorywczych prac, głównie w hotelach; zmarł w 1969 roku; próbował swoich sił w poezji (pod pseudonimem Adam Warmiński), stał się też pierwowzorem postaci majora Pycia w powieści Juliusza Kaden-Bandrowskiego Generał Barcz.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
