PIOTR II WIELKODUSZNY
125 lat temu, 5 grudnia 1891 roku zmarł (na wygnaniu) w Paryżu, w wieku 66 lat (ur. 2 XII 1825), PIOTR II WIELKODUSZNY [Dom Pedro de Alcântara João Carlos Leopoldo Salvador Bibiano Francisco Xavier de Paula Leocádio Miguel Gabriel Rafael Gonzaga de Bragança, »O Magnânimo«], od 7 IV 1831 (drugi) cesarz Brazylii („z Bożej łaski i jednogłośnie obrany, konstytucyjny cesarz i wieczysty obrońca Brazylii”) z dynastii Braganzów; formalnie wstąpił na tron w wieku lat pięciu, po abdykacji swojego ojca – Piotra I; w okresie jego małoletności faktyczną władzę sprawowali regenci; za pełnoletniego został uznany w wieku 14 lat, a koronację odbył 18 VII 1841; prowadził aktywną politykę zagraniczną, tocząc (pomiędzy 1851 a 1870) trzy wojny z Argentyną, Urugwajem i Paragwajem, uwieńczone zyskaniem dostępu do strategicznej rzeki La Plata; w polityce wewnętrznej wspierał industrializację (jego mottem było União e Indústria); swoją wizję monarchii umiarkowanej, harmonizującej pierwiastki konserwatywne i liberalne, kształtował pod wpływem metapolityki Józefa Marii Hoene Wrońskiego (1776-1853), którego był gorliwym czytelnikiem; był monarchą niezwykle pracowitym i stroniącym od luksusu, wszechstronnie wykształconym (jego biblioteka liczyła 60 000 woluminów) – acz nie geniuszem, interesującym się filozofią, prawem, historią, naukami ścisłymi i technologią, sztuką i poezją, poliglotą znającym (prócz ojczystego) trzynaście języków – w tym hebrajski, arabski, sanskryt, chiński i tupi, poznał osobiście bądź korespondował z Grahamem Bellem, Charlesem Darwinem, Victorem Hugo (który nazywał go „wnukiem Marka Aureliusza”) i Friedrichem Nietzschem, przyjaźnił się z Richardem Wagnerem, Louisem Pasteurem (współfinansował zarówno teatr w Bayreuth, jak Instytut Pasteura) i Jean-Martinem Charcotem; był członkiem licznych towarzystw naukowych i akademii, w tym francuskiej i rosyjskiej Akademii Nauk; odbył incognito (jako »Pedro de Alcântara«) dwie długie podróże: od maja 1871 do marca 1872 po Europie i Afryce Płn., a od kwietnia 1876 do września 1877 po USA i Kanadzie, ponownie po Europie (łącznie z Rosją i Turcją) oraz Ziemi Świętej; był gorliwym katolikiem, przeciwstawiającym się naciskom na separację państwa od Kościoła, ale jednocześnie kontynuującym politykę monarszego patronatu i ingerencji w sprawy kościelne; na początku lat 70. został postawiony w trudnej sytuacji przez liberalnego premiera – masona, wicehr. Rio Branco, nakazującego aresztować dwóch biskupów, którzy wydali zakaz przynależności masonów do bractw religijnych (w XIX-wiecznej Brazylii, której niepodległość była inicjatywą masonerii, praktycznie cała elita społeczna i polityczna – ale nie cesarz – bez względu na poglądy monarchistyczne czy republikańskie, konserwatywne czy postępowe, należała do masonerii); biskupom skazanym na cztery lata katorgi, cesarz zamienił najpierw karę na zwykłe więzienie, a następnie ich ułaskawił i umożliwił im wyjazd do Rzymu; jego dążenie do zniesienia niewolnictwa zostało uwieńczone wpierw tzw. prawem wolnego łona z 1871 (cesarz zagroził abdykacją, jeśli parlament go nie uchwali), nadającym wolność osobom powyżej 21 roku życia urodzonym z matki niewolnicy, następnie „prawem sześćdziesięciolatków” z 1885, uwalniającym niewolników, którzy ukończyli 65 lat, i wreszcie dekretem, wydanym (pod jego nieobecność w kraju, gdy przebywał na leczeniu w Mediolanie) przez sprawującą regencję jego córkę Izabelę w 1888 roku, znoszącym ostatecznie niewolnictwo; autorem tej ustawy, zw. Złotym Prawem (Lei Aurea), był konserwatywny premier João Alfredo Correa de Oliveira (1835-1919) – stryjeczny dziadek animatora i teoretyka kontrrewolucji katolickiej, Plinia Corrêi de Oliveiry (1908-1995); zniesieniem niewolnictwa cesarz naraził się plantatorom, a jednocześnie wojskowym, wyznającym poglądy pozytywisty Auguste’a Comte’a (1797-1857), których mottem było Ordem e Progresso; w rezultacie tej opozycji cesarz został 15 XI 1889 zmuszony do ustąpienia i wyjazdu z kraju, a pod egidą armii proklamowano republikę (później, po ustanowieniu rządów autorytarnych, zw. Starą Republiką); został pochowany w Panteonie Braganzów w kościele św. Wincentego w Lizbonie, lecz w 1922 jego szczątki zostały sprowadzone do Brazylii, a w 1939 złożone w katedrze św. Piotra z Alcantary w Petrópolis k. Rio de Janeiro.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
