Otto von Bismarck
200 lat temu, 1 kwietnia 1815 roku urodził się w Schönhausen (Saksonia-Anhalt) Otto Eduard Leopold von Bismarck-Schönhausen, od 1865 hrabia (Graf), a od 1871 książę (Fürst) von Bismarck-Schönhausen, od 1890 książę (Herzog) von Lauenburg, mąż stanu, zwany Żelaznym Kanclerzem (Eiserne Kanzler); pochodził z pruskiej rodziny junkierskiej; mając w młodości za mentorów braci Gerlachów (Ludwika i Leopolda), głównych reprezentantów „staropruskiego” konserwatyzmu chrześcijańskiego i legitymistycznego, zajmował wówczas (jako poseł do Sejmu Pruskiego i do parlamentu frankfurckiego w okresie rewolucji 1848-49) pozycje ultrakonserwatywne; osłabły one dopiero pod wpływem fascynacji zręcznością polityczną francuskiego księcia-prezydenta, a w końcu cesarza, Ludwika Napoleona Bonaparte; odtąd pozostała mu tylko „dynastyczna, męska wierność” dla Domu Hohenzollernów, bez respektowania prawowitości innych dynastii; w latach 50. był posłem Prus w Petersburgu (przez pewien czas wahał się czy nie przyjąć propozycji przejścia w służbę cara); w 1862 roku nowy król Wilhelm I powołał go na urząd premiera Prus; „boską niespodzianką” był dlań wybuch powstania styczniowego w Królestwie Polskim, niweczący politykę margrabiego Wielopolskiego i umożliwiający mu odbudowanie sojuszu Prus z Rosją (konwencja Alvenslebena); przyjął „małoniemiecki” (czyli antyhabsburski i antyaustriacki) wariant jednoczenia Niemiec „krwią i żelazem”; w 1864 roku wydarł Danii Szleswig-Holsztyn, a w 1866 rozgromił pod Sadową Austrię, co umożliwiło mu rozwiązanie Związku Niemieckiego (tym samym wykluczenie domeny Habsburgów z Niemiec), likwidację Królestwa Hanoweru (i panowania tam dynastii welfickiej) oraz utworzenie Związku Północnoniemieckiego pod dyktatem Prus; uwieńczeniem jego dążeń było – po sprowokowaniu Napoleona III do wypowiedzenia wojny (depesza z Ems) i rozgromieniu Francji w wojnie 1870 roku – utworzenie (18 I 1871) Cesarstwa Niemieckiego (Deutsches Kaiserreich), zwanego też (II) Rzeszą, z Wilhelmem I jako cesarzem niemieckim (Deutschen Kaiser) i z Bismarckiem jako kanclerzem Rzeszy (Reichskanzler), formalnie zachowującego w ramach państwa związkowego historyczne królestwa i księstwa oraz ich dynastów, lecz pozbawionych suwerenności; w latach 1871-78 prowadził zaciętą walkę z Kościołem katolickim, nazwaną „walką o kulturę” (Kulturkampf), w której nie wahał się zawrzeć sojuszu z partią narodowo-liberalną, i która łączyła się z germanizacją zaboru pruskiego; apogeum jego powodzenia był europejski Kongres Berliński, na którym odbudowany został beznadziejny dla sprawy polskiej „sojusz trzech cesarzy”; w polityce wewnętrznej ustawowe zwalczanie ruchu socjalistycznego łączył z reformami społecznymi (emerytury, obowiązkowe ubezpieczenia) w duchu konserwatyzmu socjalnego; jego upadek w 1890 roku był skutkiem niechętnego nastawienia doń nowego cesarza Wilhelma II; zmarł w 1898 roku.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
