Miguel de Unamuno
150 lat temu, 29 września 1864 urodził się w Bilbao Miguel de Unamuno y Jugo, filozof, eseista, dramaturg, poeta i prozaik; Bask; jeden z głównych przedstawicieli modernistycznego Pokolenia ’98; członek Królewskiej Akademii Hiszpańskiej, trzykrotny (1900, 1931, 1936) rektor uniwersytetu w Salamance (za trzecim razem z nominacji gen. F. Franco, lecz również przezeń odwołany po incydencie podczas Święta Rasy Hiszpańskiej); w filozofii reprezentant egzystencjalizmu, eksponujący „poczucie tragiczności życia pośród ludzi i narodów”, oraz „heterodoksji hiszpańskiej” (chrześcijaństwa protestantyzującego); w sensie ideowym eklektyczny, zasadniczo (jak całe Pokolenie ’98) przedstawiciel „regeneracjonistycznego” nacjonalizmu liberalnego, absorbujący jednak skrajnie różne wątki, od socjalizmu po „estetyczną” raczej sympatię dla karlizmu; jako przeciwnik dyktatury gen. Miguela Prima de Rivery (1923-30), udał się na dobrowolną emigrację; II Republikę powitał zrazu entuzjastycznie, lecz rychło, przerażony niszczycielską furią lewicy, poparł powstanie (alzamiento) z lipca 1936 roku, jako walkę w obronie cywilizacji zachodniej i tradycji chrześcijańskiej; 12 października starł się jednak publicznie z gen. J. Millanem-Astrayem, z powodu jego okrzyku „Śmierć inteligencji! Niech żyje śmierć!”, któremu wypomniał kalectwo, i tylko żona Franco uratowała go przed gniewem zebranych; odwołany z funkcji rektora, zmarł wkrótce, w grudniu 1936 roku; eklektyzm jego modernistyczno-tradycjonalistycznego światopoglądu czynił go ideowym patronem tak samo eklektycznej Falangi, której przywódcy, na czele z José Antonio, otaczali go prawdziwym uwielbieniem.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Kalendarium
