Luigi Federzoni
24 stycznia 1967 roku zmarł w Rzymie, w wieku 88 lat (ur. 27 IX 1878), Luigi Federzoni, pseudonim literacki Giulio De’Frenzi, prozaik, publicysta i polityk nacjonalistyczny; Bolończyk, syn pisarza Giovanniego Federzoniego; w 1900 ukończył studia literaturoznawcze na Uniwersytecie Bolońskim, a następnie prawo; od 1904 redagował przegląd literacki Resto del Carlino, a od 1905 był redaktorem dziennika Giornale d’Italia; w 1910 został współzałożycielem Włoskiego Towarzystwa Nacjonalistycznego (Associazione Nazionalista Italiana), powstałym z inicjatywy głównego teoretyka nacjonalizmu włoskiego – Enrica Corradiniego (1865-1931), rychło stając się jego głównym przywódcą; jako przedstawiciel – wraz z prawnikiem Alfredem Rocco (1875-1935) – tzw. grupy rzymskiej reprezentował nurt zdecydowanie monarchistyczny i prokatolicki w początkowo niejednorodnym ANI (pośród założycieli byli również nacjonaliści liberalni i republikańscy), który ostatecznie zwyciężył na III Kongresie w 1914 roku; zainaugurował kampanię antymasońską, demaskując masonerię jako głównego wroga ojczyzny i Kościoła oraz zwornik bloku liberalno-socjalistycznego; od 1911 współredagował tygodnik L’Idea Nazionale, a od 1913 był deputowanym do parlamentu; należał również do grona przywódców stowarzyszenia Król i Ojczyzna (Re e Patria); jego głównym przedmiotem zainteresowań była możliwość ekspansji Włoch w basenie mórz Adriatyckiego i Śródziemnego oraz wskrzeszenia imperium rzymskiego; w 1917 założył wraz z ekonomistą Maffeo Pantaleonim (1857-1924) prowojenny Związek Parlamentarny Obrony Narodowej, po czym ochotniczo wstąpił do wojska i odznaczył się w walkach nad Piavą jako porucznik artylerii; od 1923 do 1926 był prezesem Włoskiego Towarzystwa Geograficznego; po (wymuszonej ultimatum B. Mussoliniego) fuzji nacjonalistów z Partią Faszystowską w 1923, piastował najpierw (1924-26) urząd ministra spraw wewnętrznych – który musiał opuścić wskutek konfliktu z radykalnym „rasem” faszystowskim, Robertem Farinaccim (1892-1945), a następnie (1924-26) ministrem kolonii; został też „gerarchą” Wielkiej Rady Faszystowskiej; był jednym z 250 (w tym 33 Żydów) sygnatariuszy Manifestu Intelektualistów Faszystowskich (m.in. L. Pirandelli, G. D’Annunzio, F.T. Marinetti, G. Ungaretti, U. Spirito), zredagowanego przez filozofa Giovanniego Gentilego (1875-1944) i opublikowanego 21 IV 1925; żywił nadzieję, że nacjonaliści będą mieli na faszystów wpływ „markujący i edukacyjny”, ale po totalizacji systemu w 1926 roku został odsunięty od stanowisk decyzyjnych; od 1928 był senatorem – nominatem królewskim, a od 1929 do (likwidacji tej instytucji) w 1939 – przewodniczącym Senatu Królestwa; w 1935 został członkiem najstarszej (założonej w 1603, m.in. przez Galileusza) nieprzerwanie istniejącej akademii naukowej na świecie – Accademia dei Lincei; od 1937 do 1940 przewodniczył Instytutowi Faszystowskiemu Afryki Włoskiej; w 1938 został członkiem Akademii Włoskiej oraz Instytutu Encyklopedii Włoskiej oraz towarzystwu wydającemu przegląd Nowa Antologia; protestował przeciwko sojuszowi z III Rzesza oraz wprowadzeniu (pod naciskiem Niemiec) ustaw rasowych; na posiedzeniu Wielkiej Rady Faszystowskiej zwołanej (po wielu latach) 25 VII 1943 głosował za wnioskiem Dina Grandiego (1895-1988) o wotum nieufności dla Mussoliniego; w następstwie tego, w procesie werońskim (8-10 I 1944) pod jurysdykcją Włoskiej Republiki Społecznej został skazany zaocznie na śmierć; rok później Sąd Najwyższy Królestwa Włoch skazał go z kolei na dożywocie za działalność faszystowską; wykonania obu wyroków uniknął, ponieważ znalazł azyl (przy pośrednictwie Stolicy Świętej) w ambasadzie Portugalii; dzięki pomocy papieskiego Kolegium Ukraińskiego Św. Jozafata udało mu się wyjechać pod fałszywym nazwiskiem do Ameryki Południowej, a następnie zamieszkał w Portugalii, gdzie do 1949 wykładał literaturę włoską na uniwersytetach w Coimbrze i Lizbonie; amnestionowany w grudniu 1947, wrócił do Włoch ostatecznie w 1951; pozostawał w stałym kontakcie z Głową Domu Sabaudzkiego – „królem majowym” Humbertem II oraz patronował ugrupowaniom monarchistycznym związanym z opcją sabaudzką.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
