Księga Pamięci. Transporty Polaków do KL Auschwitz z Wielkopolski, Pomorza, Ciechanowskiego i Białostocczyzny

Bohdan Piętka, Księga Pamięci. Transporty Polaków do KL Auschwitz z Wielkopolski, Pomorza, Ciechanowskiego i Białostocczyzny, Oświęcim 2013, strony 354-363 (fragment książki).

Od Redakcji: od dłuższego już czasu obserwujemy próby fałszowania dziejów II wojny światowej tam, gdzie mowa o ludobójstwie. Działania zmierzające do zniekształcania prawdy i niedorzecznego, nieuzasadnionego oraz niezgodnego z prawdą wybielania roli Niemców przy równoczesnym obarczeniu winą za holocaust Polski, przybierają na sile. Skutkują m. in. tym, że dla nastolatków z USA lub Francji wina Polaków jest bezsporna. Znaczący udział mają w tym rzecz jasna środki masowego przekazu i kino.

Chcąc przeciwdziałać takiemu stawianiu sprawy oraz wszechobecnemu kłamstwu możemy jedynie mówić prawdę. Książki takie, jak ta, którą obecnie prezentujemy, są w tym nieocenione.

MM

Jest to opis historii transportu z 14 maja 1942 roku z Łodzi (publikacja składa się z opisów poszczególnych transportów bezpośrednich, wykazów nazwiskowych więźniów, fragmentów wspomnień i relacji oraz zdjęć i dokumentów). Wybrałem ten transport, ponieważ na jego przykładzie świetnie widać machinę terroru niemieckiego. (Bohdan Piętka)

Mężczyźni – transport z 14 maja 1942 roku, Łódź

298 osób o numerach od 35363 do 35660

Dnia 6 marca 1942 roku został aresztowany w Łodzi przez gestapo sierż. Stefan Mierzyński¹ – członek konspiracyjnej organizacji Polska Siła Zbrojna² oraz AK. Po wstępnym przesłuchaniu połączonym z biciem zgodził się ujawnić konspiracyjny magazyn broni w Zgierzu. Skrytka z bronią mieściła się na strychu domu przy ulicy Długiej 54. Znajdowały się w niej dwa pistolety, granaty i materiał wybuchowy. Jeden z konwojujących go funkcjonariuszy gestapo zatrzymał się w drzwiach strychu, a drugi wszedł do pomieszczenia razem z Mierzyńskim. Odnalazłszy skrytkę, Mierzyński wyjął z niej jeden pistolet i podał gestapowcowi. Korzystając z chwili nieuwagi gestapowca, który zaczął oglądać podaną mu broń, wydobył drugi pistolet, błyskawicznie odbezpieczył i zastrzelił obu gestapowców – starszego asystenta kryminalnego Friedricha Lutze i policyjnego tłumacza, volksdeutscha Kurta Torno. W odwecie za ten czyn Niemcy dokonali największej publicznej egzekucji w Kraju Warty, podczas której na tzw. placu stodół w Zgierzu (miejskie śmietnisko) rozstrzelali 20 marca 1942 roku 100 Polaków-więźniów politycznych, w tym cztery kobiety, oraz przeprowadzili zakrojone na szeroką skalę aresztowania byłych oficerów i podoficerów Wojska Polskiego, tak służby czynnej, jak i pozostających przed 1939 rokiem w rezerwie. Wielu z nich było żołnierzami podziemia niepodległościowego. Ofiarami represji padły też osoby niezwiązane przed wojną z Wojskiem Polskim, ale podejrzewane przez gestapo o prowadzenie działalności konspiracyjnej lub sprzyjanie podziemiu. Aresztowania te przeprowadzono 7 marca 1942 roku na terenie 10 powiatów: Kalisz, Kępno, Łask, Łęczyca, Łódź-miasto, Łódź-wieś, Ostrów Wielkopolski, Sieradz, Turek i Wieluń. Zasięg aresztowań objął zatem ¹/₃ obszaru Kraju Warty, całą rejencję łódzką.

Działania odwetowe okupanta doprowadziły do deportacji jednego z największych transportów Polaków z Kraju Warty do KL Auschwitz. W relacjach świadków został on nazwany „transportem wojskowych”. Transport ten został ekspediowany przez placówkę gestapo z Łodzi i deportowano nim więźniów politycznych z więzień i aresztów policyjnych w: Brzeźnicy Nowej nad Wartą, Kaliszu, Kępnie, Łodzi, Ostrowie Wielkopolskim, Sieradzu, Nowych Skalmierzycach, Wieluniu, Turku i Zduńskiej Woli, którzy byli ofiarami wspomnianej akcji represyjnej. W zachowanych kartach więźniarskich z kartotek KL Buchenwald i KL Mauthausen Jana Ciupka (nr 35389), Leona Czecha (nr 35391), aresztowanego w Sieradzu Mariana Fontańskiego (w obozie Fatański, nr 35408) – członka Samodzielnej Placówki Kolejowej AK działającej na stacji Karsznice koło Zduńskiej Woli – nauczyciela Kazimierza Krysiaka (nr 35496), Józefa Leśnego (nr 35510), Adama Wilczyńskiego (nr 35641) i podoficera zawodowego Zygmunta Zarzyckiego (nr 35654) jako przyczynę aresztowania podano „sankcję karną za zamordowanie sekretarza kryminalnego” (Sühnemassnahme für die Ermordung des Kriminalsekretars) oraz datę aresztowania 7 marca 1942 roku. Wymienieni więźniowie zostali przeniesieni z KL Auschwitz do KL Buchenwald, KL Mauthausen i KL Sachsenhausen w latach 1943-1944. Los K. Krysiaka³ i J. Leśnego jest nieznany. Pozostali więźniowie doczekali wyzwolenia.

Ostateczne sformowanie transportu, którym deportowano do KL Auschwitz 298 Polaków, nastąpiło w godzinach popołudniowych 13 maja 1943 roku w koszarach SS w Ostrowie Wielkopolskim. Więźniów wieziono pociągiem złożonym z wagonów osobowych pod silną eskortą SS. Do Oświęcimia transport przyjechał tuż po północy 14 maja 1942 roku. Wyładunek transportu nastąpił najprawdopodobniej na tzw. starej rampie za stacją kolejową w Oświęcimiu. Tam miało miejsce tradycyjne „powitanie” przez esesmanów. Oślepieni światłem reflektorów więźniowie byli przy dzikich wrzaskach swoich oprawców wyrzucani z wagonów, bici kolbami karabinów i szczuci psami. Wielu z nich zostało dotkliwie pogryzionych przez psy. Po uformowaniu kolumny esesmani popędzili więźniów do odległego o około dwa kilometry obozu macierzystego, cały czas krzycząc na nich, bijąc i szczując psami. Na resztę nocy więźniów umieszczono w drewnianym baraku, który nie posiadał podłogi i był za mały na pomieszczenie tak dużej liczby ludzi. W tych warunkach nie mieli oni żadnych możliwości wypoczynku, ani tym bardziej opatrzenia ran.

Rankiem 14 maja 1942 roku rozpoczęła się rejestracja przybyłego transportu. 298 Polakom nadano numery od 35363 do 35660 oraz kategorię więźniów politycznych. Każdy z nich musiał przyszyć na wyznaczonym miejscu ubrania obozowego dwa czerwone trójkąty z literą „P”, będące symbolem więźnia politycznego narodowości polskiej, oraz dwa kawałeczki białego płótna z wytłoczonym numerem obozowym. Po zakończeniu procedury rejestracji przed więźniami przebranymi już w obozowe pasiaki i ustawionymi w szeregi pojawił się Schutzhaftlagerfüher Hans Aumeier, który oświadczył im, żeby wybili sobie z głowy mrzonki o wolności, ponieważ Polska już nigdy więcej się nie odrodzi. Poinformował także, że ich obowiązkiem jest praca dla zwycięstwa Trzeciej Rzeszy, a wszelkie jej zaniedbywanie lub sabotowanie będzie karane śmiercią.

Następnie więźniów skierowano do bloku 11. Jeszcze 17 maja 1942 roku, po pobieżnym przeglądzie lekarskim, cały transport przydzielono do komanda Buna w Monowicach i kilka dni później przeniesiono do innych bloków. Do czasu utworzenia w Monowicach, kilka miesięcy później, pierwszego podobozu oświęcimskiego Buna, więźniowie musieli dochodzić pieszo do pracy w odległych o siedem kilometrów Monowicach i wracać stamtąd również pieszo. W niektórych dniach byli dowożeni pociągiem towarowym.

W Monowicach więźniowie pracowali przy budowie zakładów Buna-Werke, należących do koncernu IG Farbenindustrie. Wykonywali tam ciężkie prace budowlane, polegające na niwelacji terenu, kopaniu rowów pod fundamenty, przenoszeniu worków z cementem z dowożącej go kolejki wąskotorowej na plac budowy, robotach betoniarskich, murarskich, ślusarskich, donoszeniu żelaza zbrojeniowego i gięciu profili zbrojeniowych. Bardzo ciężka praca fizyczna trwająca przez cały dzień, głodowe racje żywnościowe, brutalne traktowanie ze strony więźniów funkcyjnych i esesmanów, wreszcie szalejąca latem 1942 roku w obozie epidemia tyfusu plamistego, zdziesiątkowały więźniów omawianego transportu. Od maja do września 1942 roku zginęło ich około 200. Pozostali przy życiu byli od 1943 roku stopniowo przenoszeni do innych obozów koncentracyjnych, przede wszystkim do KL Buchenwald, ale także do: Bergen-Belsen, Gross-Rosen, Mauthausen, Neuengamme, Ravensbrück i Sachsenhausen-Oranienburg. Tylko nieliczni doczekali dnia wyzwolenia.

Jedną z pierwszych ofiar tego transportu był księgowy, oficer rezerwy WP Wojciech Jankowski (nr 35448), aresztowany 7 marca 1942 roku w Turku. 26 maja 1942 roku zasłabł on podczas kopania rowu. Wówczas esesman uderzeniem pałki w głowę i kopnięciem zrzucił go na dno rowu, co spowodowało jego śmierć w następstwie upadku z kilkumetrowej wysokości i doznanych obrażeń (tzw. śmierć lotnika).

Spośród 36 Polaków aresztowanych w Kaliszu 7 marca 1942 roku przeżyło obóz co najmniej trzech – Józef Frątczak (nr 35412), Jan Królikowski (nr 35492) i Józef Przybylski (nr 35581), podoficer zawodowy 29. pułku strzelców konnych z Kalisza, uwięziony za przynależność do Armii Krajowej. J. Królikowski, po przejściu przez KL Auschwitz, Buchenwald i Ravensbrück, w stanie skrajnego wycieńczenia został 30 kwietnia 1945 roku przetransportowany przez Szwedzki Czerwony Krzyż do Szwecji, gdzie otrzymał wszechstronną pomoc. Z KL Auschwitz do obozów w głębi Niemiec trafili też J. Frątczak i J. Przybylski. W KL Auschwitz zginęli natomiast m.in.: Florian Anioła (nr 35364), urzędnik Andrzej Skrzypczak (nr 35603) oraz zawodowi podoficerowie WP i prawdopodobnie również żołnierze AK: Antoni Dąbrowski (nr 35393), Franciszek Dudczak (nr 35402), Jan Dudczak (nr 35403), Franciszek Duzałka (nr 35404), Leon Nowak (nr 35552), Franciszek Urbański (nr 35637), Marian Wesołek (nr 35640), Leon Zakęs (nr 35652) i Stefan Zakrzewski (nr 35653). Przed deportacją do KL Auschwitz więziono ich w obozie pracy w Nowych Skalmierzycach na terenie powiatu ostrowskiego.

Wśród więźniów z powiatu Łask, aresztowanych 7 marca 1942 roku, znaleźli się m.in.: księgowy Bronisław Piotr Kalisz (nr 35467), podoficer zawodowy Adam Majewski (nr 35517) i oficerowie rezerwy: instruktor Kółek Rolniczych Kwiryniusz Skórecki (nr 35602), księgowy Stanisław Szczepaniec (nr 35618) oraz nauczyciele Adam Piotrowski (nr 35574) i Henryk Wyrąbkiewicz (nr 35651). Przeżył tylko S. Szczepaniec, przeniesiony w marcu 1943 roku do KL Buchenwald i wyzwolony w 1945 roku. Przed deportacją do KL Auschwitz więziono ich w areszcie w Łasku i obozie przejściowym w Ostrowie Wielkopolskim.

Bronisław P. Kalisz był podoficerem rezerwy. W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku dostał się do niewoli, z której został zwolniony ze względu na to, że był jedynym żywicielem rodziny. Dla gestapo fakt ten jednak nie miał żadnego znaczenia podczas przeprowadzanej akcji odwetowej. W KL Auschwitz, oprócz pracy w komandzie Buna, pełnił funkcję tłumacza. Zginął na początku listopada 1942 roku. Plutonowy A. Majewski przed 1939 rokiem służył w 19. saperskim plutonie kompanii szkolnej w Kazuniu-Modlinie. Podczas okupacji pracował jako listonosz. Należał do AK i pełnił funkcję zastępcy dowódcy na powiat Łask. Zginął w obozie we wrześniu 1942 roku. A. Piotrowski oraz H. Wyrąbkiewicz, kierownik Publicznej Szkoły Powszechnej w Parzynie, a następnie w Zelowie, zostali aresztowani przez gestapo za to, że byli nauczycielami i oficerami rezerwy. H. Wyrąbkiewicz zginął w lipcu, a A. Piotrowski we wrześniu 1942 roku. Także w lipcu 1942 roku zginął K. Skórecki.

Z powiatu łęczyckiego deportowany został m.in. inżynier Jerzy Zygmunt Nowakowski (nr 35557), aresztowany jako zakładnik 7 marca 1942 roku w Łęczycy. W KL Auschwitz początkowo pracował w komandzie kanalizacyjnym (Kanalbauleitung), wykonującym ciężkie prace ziemne m.in. przy kopaniu rowów odwadniających. Zmianę tego komanda na dające możliwość przetrwania umożliwił mu Kazimierz Smoleń (nr 1327), zatrudniony w biurze przyjęć obozowego gestapo (Aufnahmebüro). Na początku listopada 1944 roku J. Nowakowskiego przeniesiono z KL Auschwitz do KL Sachsenhausen. Tam przydzielono go do pociągu budowlanego (Bauzug), komanda zewnętrznego należącego do 8. SS-Eisenbahnbaubrigade. Komando to podlegało administracji KL Sachsenhausen, a od 29 listopada 1944 do 13 stycznia 1945 roku administracji KL Mittelbau-Dora. Zajmowało się usuwaniem zniszczeń niemieckich linii kolejowych, spowodowanych przez naloty alianckie, oraz odgruzowywaniem zbombardowanych miast niemieckich. Praca więźniów przydzielonych do pociągu budowlanego była szczególnie niebezpieczna ze względu na to, że pracując na strategicznie ważnych dla prowadzenia wojny liniach kolejowych byli przez cały czas narażeni na bombardowania lotnictwa alianckiego. J. Nowakowski pracował w wymienionym komandzie do wyzwolenia, którego doczekał 3 maja 1945 roku w miejscowości Bergen koło Salzburga.

Kolejną liczną grupę deportowanych tym transportem stanowili mieszkańcy Ostrowa Wielkopolskiego i powiatu ostrowskiego.

Inżynier architekt Marian Kleczewski (nr 35479) został aresztowany 7 marca 1942 roku jako były oficer rezerwy. Przed deportacją do KL Auschwitz był więziony w Ostrowie Wielkopolskim i Nowych Skalmierzycach. W październiku 1944 roku ewakuowano go do KL Sachsenhausen, następnie do jego podobozu Oranienburg-Kolpin. Wreszcie w lutym 1945 roku trafił do KL Bergen-Belsen, gdzie doczekał wyzwolenia 15 kwietnia 1945 roku. Po wojnie był jednym z architektów kierujących budową Nowej Huty.

Wyzwolenia w Bergen-Belsen doczekał także Józef Koziński (nr 35491), również aresztowany 7 marca 1942 roku w Ostrowie Wielkopolskim jako były podoficer rezerwy i więziony przed deportacją do KL Auschwitz w Nowych Skalmierzycach. Z KL Auschwitz trafił on do KL Gross-Rosen, a następnie do KL Mittelbau. Za przynależność do AK i sabotaż aresztowany został muzyk Stefan Kasprzyk (nr 35474). W KL Auschwitz był członkiem orkiestry obozowej. Zginął w sierpniu 1942 roku.

9 marca 1942 roku w Ostrowie Wielkopolskim aresztowano inżyniera architekta Józefa Wedera (nr 35639). Przed deportacją do KL Auschwitz był więziony w Nowych Skalmierzycach. Prawdopodobnie jako jedyny więzień tego transportu doczekał wyzwolenia w KL Auschwitz 27 stycznia 1945 roku.

Jan Rajek (nr 35585), ps. „Cichy”, z zawodu technolog, po wojnie inżynier mechanik, trafił do KL Auschwitz za działalność w podziemiu niepodległościowym. Był on komendantem działającej na terenie powiatu ostrowskiego Tajnej Organizacji Wojskowej⁴ i żołnierzem ZWZ/AK. Aresztowany został 7 marca 1942 roku. Przed przybyciem do obozu więziony był w Nowych Skalmierzycach. W KL Auschwitz zaangażował się prawdopodobnie w działalność konspiracji więźniarskiej, na co może wskazywać jego zatrudnienie w komandzie garbarzy (Lederfabrikkommando), stanowiącym jedno z głównych ogniw Związku Organizacji Wojskowej. Po przeniesieniu do KL Buchenwald w marcu 1943 roku aktywnie działał w tamtejszym ruchu oporu. Podczas wyzwalania Buchenwaldu przez wojska amerykańskie w kwietniu 1945 roku brał czynny udział w walce o wyzwolenie obozu.

Więźniami KL Buchenwald po przeniesieniu z KL Auschwitz stali się również Andrzej Sobczak (nr 35609) i Stefan Rybak (nr 35589), podoficerowie zawodowi z Ostrowa Wielkopolskiego, którzy dożyli wyzwolenia. A. Sobczak był poddawany w obozie eksperymentom medycznym. W KL Auschwitz zginął natomiast już w czerwcu 1942 roku Franciszek Kurka (nr 35505), plutonowy 60. pułku piechoty z Ostrowa Wielkopolskiego.

Nauczyciel i oficer rezerwy WP Stanisław Czernicki (nr 35392) został aresztowany 7 marca 1942 roku w Nowej Brzeźnicy nad Wartą koło Pajęczna. Przed deportacją do KL Auschwitz więziony był w Wieluniu. Pracował w komandzie Buna-Werke przy budowie dróg i baraków. W marcu 1943 roku przeniesiono go do KL Neuengamme. Stamtąd zbiegł 7 października 1944 roku, rozbrajając razem ze współwięźniem posterunek SS Aussenkommando w Helmstadt k. Hamburga. Do końca wojny ukrywał się w okolicach Zabrza.

Z powiatu wieluńskiego w omawianym transporcie znaleźli się m.in. nauczyciele i zarazem oficerowie rezerwy: Jan Brzozowski (nr 35382), Stefan Choczaj (nr 35383), Antoni Dysiek (nr 35405), Paweł Gasztych (nr 35419), Jan Jarczak (nr 35450), Antoni Jędrasik (nr 35454), Eugeniusz Nierychły (nr 35550), urzędnik skarbowy Wiktor Janczewski (nr 35446), leśniczy Władysław Przybylski (nr 35582) oraz podoficer zawodowy Antoni Sandak (nr 35597). E. Nierychły i W. Przybylski przed deportacją do KL Auschwitz przebywali w więzieniu w Ostrowie Wielkopolskim. Losy J. Brzozowskiego oraz S. Choczaja są nieznane. W KL Auschwitz zginęli: J. Jarczak, A. Jędrasik i W. Przybylski w lipcu, P. Gasztych w sierpniu, A. Dysiek, W. Janczewski i E. Nierychły we wrześniu 1942 roku. Natomiast A. Sandak – przeniesiony w 1943 roku do KL Neuengamme – przeżył.

Szczepan Dubiela (nr 35401), z zawodu kupiec, był podoficerem rezerwy i uczestnikiem kampanii wrześniowej. Aresztowano go na terenie powiatu sieradzkiego 7 marca 1942 roku. W KL Auschwitz przebywał do 12 marca 1943 roku, kiedy został przeniesiony do KL Neuengamme. Przeniesienie to zostało zarządzone przez wydział polityczny, który w celu udaremnienia prowadzenia działalności konspiracyjnej przez osadzonych w obozie Polaków doprowadził do wysłania w marcu 1943 roku 5001 polskich więźniów do KL Buchenwald, Flossenbürg, Gross-Rosen, Neuengamme i Sachsenhausen oraz 2236 w kwietniu 1943 roku do KL Mauthausen. S. Dubiela zginął 3 maja 1945 roku na statku „Cap Arcona”, razem z tysiącami więźniów ewakuowanych z KL Neuengamme i innych obozów koncentracyjnych, w rezultacie omyłkowego zbombardowania przez lotnictwo brytyjskie w Zatoce Lubeckiej.

Edward Brodziak (nr 35378) przed wojną ukończył Szkołę Mechaników Lotniczych w Centrum Wyszkolenia Podoficerów Lotniczych w Bydgoszczy i pełnił służbę w 4. Pułku Lotniczym w Toruniu jako plutonowy mechanik. Brał udział w kampanii wrześniowej, a następnie włączył się w działalność podziemia niepodległościowego na terenie powiatu sieradzkiego. Na początku kwietnia 1940 roku został zaprzysiężony jako żołnierz ZWZ o ps. „Wilk”. Przed aresztowaniem był dowódcą III plutonu AK na terenie miasta i gminy Warta. Aresztowany został 7 marca 1942 roku w Cielcach i przewieziony do aresztu w Turku. Podczas śledztwa nikogo nie wydał, ograniczając w ten sposób krąg aresztowanych. Z KL Auschwitz został przeniesiony w marcu 1943 roku do KL Buchenwald, gdzie doczekał wyzwolenia.

Na terenie powiatu sieradzkiego został także aresztowany Mieczysław Sawicki (nr 35598), mieszkaniec Woli Dzierlińskiej i żołnierz placówki AK w Biskupicach, który zginął w obozie 26 lipca 1942 roku.

W Zduńskiej Woli aresztowani zostali m.in. Stanisław Kulisiewicz (nr 35477), Mieczysław Mystkowski (nr 35544) i Leon Wasilewski (nr 35638). S. Kulisiewicz – podoficer rezerwy – zmarł na tyfus w lipcu 1942 roku. M. Mystkowski – urzędnik kolei – przeżył KL Auschwitz, Flossenbürg i Dachau. W jego kwestionariuszu osobowym (Häftlingspersonalbogen) jako przyczynę aresztowania podano: „Sankcja karna za zamordowanie sekretarza kryminalnego Lutze i urzędnika kryminalnego Torno. Więzień ochronny” (Sühnemassnahme für die Ermordung des Krim.-Sekr. Lutze und des Krim.-Ang. Torno. Schutzhäftling). L. Wasilewski został przeniesiony 13 marca 1943 roku do KL Gross-Rosen, a następnie KL Sachsenhausen i tam wyzwolony.

Z aresztu w Sieradzu lub Zduńskiej Woli trafił do KL Auschwitz chor. saperów Piotr Stachurski (nr 35625), który zginął w połowie sierpnia 1942 roku.

Kazimierz Fiedorow (nr 35409) przed deportacją do KL Auschwitz był więziony w Turku. Z obozu macierzystego został skierowany do podobozu oświęcimskiego Neu-Dachs w Jaworznie. Zbiegł podczas ewakuacji tego podobozu w styczniu 1945 roku. W Turku przed deportacją do KL Auschwitz był więziony również Jan Jóźwiak (nr 35458), podoficer zawodowy WP, weteran wojny obronnej 1939 roku. Zginął w obozie na początku listopada 1942 roku.

Spośród przedstawicieli lokalnych elit polskich, deportowanych do KL Auschwitz tym transportem należy ponadto wymienić: nauczycieli Stanisława Jończaka (nr 35457), Piotra Kotowskiego (nr 35487), Feliksa Kwiatka (nr 35507), Wacława Marczuka (nr 35527), Romana Misiewicza (nr 35539), Antoniego Nawrockiego (nr 35547), Stefana Szyszkę (nr 35624), Tomasza Stanisławskiego (nr 35626), Henryka Trybalskiego (nr 35634) i Alfonsa Wojciechowskiego (nr 35644), zarządców majątków ziemskich Dionizego Brakowieckiego (nr 35376) i Andrzeja Kleczyńskiego (nr 35480), inżyniera Jana Binka (nr 35373), dyrektora Oddziału Kaliskiego Firmy Nasiennej „Bracia Buszczyńscy” Stanisława Kuleszyńskiego (nr 35503), urzędników Karola Basińskiego (nr 35372), Edwarda Byczkowskiego (nr 35381), Jana Fulmańskiego (nr 35413), Jana Gonerę (nr 35427), Stanisława Grzelewskiego (nr 35432), Jana Hoppe (nr 35440), Karola Korbika (nr 35486), Tadeusza Kwiecińskiego (nr 35509), Stanisława Łysiaka (nr 35513), Stanisława Masłowskiego (nr 35530), Jana Motyla (nr 35540), Stefana Ogorzelskiego (nr 35561), Mariana Rutkowskiego (nr 35588), Jana Sandacha (nr 35596), Józefa Ślesińskiego (nr 35604), Stanisława Szymowicza (nr 35623) i Hieronima Trzcińskiego (nr 35635) oraz oficera zawodowego Mariana Niedzielskiego (nr 35549).

J. Binek został przeniesiony pod koniec czerwca 1944 roku do KL Buchenwald, gdzie zginął 9 lutego 1945 roku w wyniku ran odniesionych podczas nalotu alianckiego. S. Grzelewskiego przeniesiono pod koniec października 1944 roku do KL Sachsenhausen, a w połowie lutego 1945 roku do KL Mauthausen. Jego dalszy los jest nieznany. Pozostali z wymienionych więźniów zginęli w KL Auschwitz latem 1942 roku.

Wśród więźniów omawianego transportu znalazł się także por. Jerzy Woźniak (nr 35650), zawodowy oficer WP. W KL Auschwitz pracował w biurze pomiarowym (Lotzky-Bodenwirtschaftsdienst-Meliorationen). Najprawdopodobniej był aktywnie zaangażowany w działalność więźniarskiego ruchu oporu, polegającą w przypadku komanda mierników na utrzymywaniu kontaktów ze światem zewnętrznym i przekazywaniu wiadomości o zbrodniach popełnianych w obozie. Osadzony pod koniec maja 1943 roku w areszcie obozowym w podziemiach bloku 11 i poddany przez wydział polityczny okrutnemu śledztwu, został powieszony 19 lipca 1943 roku w grupie 12 więźniów z komanda mierników straconych w największej publicznej egzekucji w KL Auschwitz przed kuchnią obozową. Powodem tej egzekucji był odwet za utrzymywanie przez komando mierników kontaktów z ludnością cywilną oraz za ucieczkę z obozu 20 maja 1943 roku zatrudnionych w tym komandzie więźniów: Stanisława Chybińskiego (nr 6810), Kazimierza Jarzębowskiego (nr 115) i Floriana Basińskiego (w obozie Józef Rotter, nr 365).

Spośród 298 więźniów tego transportu w KL Auschwitz zginęło co najmniej 222. W nieznanych okolicznościach i miejscu zginął jeden więzień. Do innych obozów koncentracyjnych przeniesiono 56 więźniów, z których co najmniej czterech zginęło, w tym dwóch na statku „Cap Arcona”, zatopionym omyłkowo przez lotnictwo brytyjskie 3 maja 1945 roku w Zatoce Lubeckiej. 42 spośród przeniesionych do innych obozów doczekało wyzwolenia, jeden zbiegł z KL Neuengamme, a jeden został zwolniony z KL Buchenwald. Z KL Auschwitz zwolniono dwóch więźniów, jeden zbiegł podczas ewakuacji obozu, a jeden został wyzwolony 27 stycznia 1945 roku. W nieznanych okolicznościach przeżył też jeden więzień.

Nieznany pozostaje los 22 więźniów. Najprawdopodobniej zginęli w czasie wojny.

Bohdan Piętka

Kategoria: Historia