książę HENRYK SANDOMIERSKI
18 października 1166 roku poległ w starciu zw. bitwą pod Wąbrzeźnem (Ziemia Chełmińska), w wieku ok. 36 lat (ur. ok. 1130), książę HENRYK SANDOMIERSKI z rodu Piastów; szósty i przedostatni w porządku starszeństwa, a piąty w małżeństwie z hrabianką Salomeą z Bergu, syn Bolesława III Krzywoustego; jako pierwszy z Piastowiców nosił to imię, odziedziczone po swoim dziadku po kądzieli, hr. Bergu; wg przeważającego dziś w historiografii poglądu nie otrzymał własnej dzielnicy w ustawie sukcesyjnej (zw. testamentem) swego ojca, a otrzymał ją dopiero (ze stolicą w Sandomierzu) dopiero po jej złamaniu przez bunt jego rodzonych braci oraz możnych przeciwko księciu senioralnemu Władysławowi II i wygnaniu tegoż (1146); prawdopodobnie wziął udział w II wyprawie krzyżowej (krucjacie) w latach 1147-1148, zaś w 1149 towarzyszył swemu bratu i nowemu księciu seniorowi – Bolesławowi IV Kędzierzawemu w jego wyprawie wspomagającej ruskiego księcia Izjasława II Pantelejmona w jego staraniach o odzyskanie Kijowa; w 1154 ponownie udał się na czele pocztu rycerzy polskich do Ziemi Świętej, aby bronić Jerozolimy przed Saracenami; toczone tam przezeń przez rok walki przyniosły mu podziw dla jego odwagi i poświęcenia oraz nimb świętości; po powrocie do kraju powziął myśl o chrystianizacji tkwiących nadal w błędach pogaństwa i w dzikości północno-wschodnich sąsiadów Polski (Prusów i Jaćwingów), sprowadził do Zagościa joannitów oraz zasłużył się dla Kościoła jako fundator kilku kolegiat i kościołów (Wiślica, Opatów i Czerwińsk n. Wisłą); wyprawę przeciwko Prusom podjął wraz z Bolesławem Kędzierzawym; wraz z wieloma innymi rycerzami śmierć znalazł z powodu wpadnięcia w zasadzkę zastawioną w mateczniku zarosłym gąszczem ciernistych krzewów na błotnisto-smolistym podłożu; dokładne miejsce tej potyczki nie jest znane, a wymieniane są różne miejscowości; jako bezżenny, nie pozostawił potomstwa, a swoją dzielnicę zapisał najmłodszemu z synów Krzywoustego (pogrobowcowi) – Kazimierzowi, nazwanemu później Sprawiedliwym, który faktycznie otrzymał jedynie jej trzecią część; prawdopodobnie został pochowany w kolegiacie pw. NMP w Wiślicy, pod tzw. płytą orantów, odkrytą w 1959; jest bohaterem powieści Jarosława Iwaszkiewicza Czerwone tarcze (1934).
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
