ks. Manuel García Morente
7 grudnia 1942 roku zmarł w Madrycie, w wieku 54 lat (ur. 22 IV 1886), ks. Manuel García Morente, filozof i eseista; pochodził z Andaluzji, jego ojciec (okulista) był antyklerykalnym wolterianinem a matka gorącą katoliczką; otrzymał typowo „europeistyczną” formację intelektualną w liceum w Bayonne oraz na uniwersytecie w Bordeaux i na Sorbonie, gdzie jego profesorami byli É. Boutroux i L. Lévy-Bruhl; po powrocie do Hiszpanii (1906) znalazł zatrudnienie w Wolnym Instytucie Naukowym (Institución Libre de Enseñanza), będącym głównym rozsadnikiem wolnomyślicielstwa, opartym na panenteizmie K.Ch.F. Krausego (krausismo); jako stypendysta Rady Rozwoju Naukowego (Junta de Ampliación de Estudios) odbył podróż naukową do Niemiec (Marburg, Berlin, Monachium), gdzie znalazł się pod (długotrwałym) wpływem neokantystów ze Szkoły Marburskiej: H. Cohena, P. Natorpa i E. Cassirera; swoją pracę doktorską poświęcił filozofii Kanta, przetłumaczył też na hiszpański Krytykę władzy sądzenia, Krytykę rozumu praktycznego oraz Metafizykę moralności; w 1912 roku otrzymał Katedrę Etyki na Uniwersytecie Madryckim; w latach 20. zainteresował się również H. Bergsonem, O. Spenglerem (przetłumaczył Zmierzch Zachodu), aksjologią N. Hartmanna oraz fenomenologią (F. Brentano, E. Husserl, M. Scheler); w 1926 został wybrany dziekanem Wydziału Filozofii i Literatury Uniwersytetu Centralnego, a 1930 mianowano go podsekretarzem stanu w Ministerstwie Edukacji Publicznej; podczas pobytu w Argentynie w 1934 roku doznał ciężkich obrażeń w wypadku samochodowym na drodze z Buenos Aires do Kordowy, co bez wątpienia przyczyniło się do skrócenia jego życia; po wybuchu wojny domowej nie opowiedział się wyraźnie po żadnej ze stron, mimo to został pozbawiony przez reżim Frontu Ludowego swoich funkcji publicznych i wyjechał do Paryża; w tym czasie też owdowiał, a zięć jego starszej córki (młodsza została zakonnicą) został zamordowany przez Czerwonych; w Paryżu, w nocy z 29 na 30 IV 1937 doznał iluminacji słuchając przez radio fragmentu oratorium Dzieciństwo Chrystusa Hectora Berlioza, co doprowadziło go do głębokiej przemiany wewnętrznej i nawrócenia na katolicyzm; po kilkumiesięcznym pobycie w klasztorze benedyktyńskim w Ligugé k. Poitiers, poczuł powołanie do stanu kapłańskiego, lecz decyzję tę odłożył otrzymawszy w lipcu tegoż roku zaproszenie do Argentyny, gdzie został profesorem Uniwersytetu Narodowego w San Miguel de Tucumán; już jednak w czerwcu 1938 powrócił do Hiszpanii (do strefy narodowej), gdzie rozpoczął formację duchową w seminarium w Pontevedra, a ukończył ją po wyzwoleniu Madrytu w stolicy; w 1940 roku przyjął świecenia kapłańskie; w 1941 został mianowany przez Caudillo członkiem Rady Hispanidad, objął ponownie swoją katedrę w Madrycie oraz został też członkiem Królewskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych oraz przetłumaczył pierwszych pięć kwestii Summy teologii św. Tomasza z Akwinu; zmarł w następstwie nieudanej operacji chirurgicznej; w ostatniej – katolickiej i tomistycznej fazie swojej twórczości, prócz prac z zakresu metafizyki, filozofii historii i duchowości napisał dzieło czyniące zeń wybitnego reprezentanta tradycjonalizmu, nacionalcatolicismo i „mistyki kastylijskiej”: Idea de la Hispanidad (1938), będące poniekąd kontynuacją i rozwinięciem La defensa de la Hispanidad (1934) Ramira de Maeztu; w jego ujęciu katolicyzm stanowi istotę narodu hiszpańskiego, która formowała się w ciągłej walce z obcymi wierzeniami i z herezjami; już w zmaganiach z islamem Hiszpanie odnaleźli swoje „chrześcijańskie poczucie życia”; w ich toku w duszy hiszpańskiej (alma hispánica) wykształcił się zwłaszcza wyrazisty typ „rycerza chrześcijańskiego” (el caballero cristiano), w którym doskonałe połączenie rycerskości i chrystianizmu legło u podstaw hiszpańskiej psychologii; chrześcijański rycerz ślepo wierzy w cnotę i w bezpośrednią skuteczność postanowień własnej woli oraz wyznaje kult honoru; nie podlega on jednak sobie, lecz jest paladynem zaszyfrowanej w Bogu sprawy; życie doczesne jest dla niego tylko przedsionkiem i tranzycją do nieskończoności i wieczności; to poczucie niedoskonałości i przygodności życia doczesnego oddają najlepiej słowa św. Teresy z Ávila: „umieram, iżem jeszcze nie umarła” (muero, porque no muero); rycerstwo chrześcijańskie suponuje także pewien ideał polityczny: „rzekłbym, że z samej natury rycerz chrześcijański skłania się ku feudalizmowi”; tradycjonalizm zasadza się na tym, że tradycja jest przekazywaniem z pokolenia na pokolenie „stylu” (estilo) narodowego, nie jest więc nawrotem do przeszłości, lecz zachowywaniem wiecznej hiszpańskości (hispanidad); do najwybitniejszych uczniów Garcíi Morente należeli m.in.: Juan Zaragüeta, Leopoldo Eulogio Palacios, Florentino Pérez Embid, Gonzalo Fernández de la Mora, bp Leopoldo Eijo Garay oraz karliści Rafael Gambra i Álvaro d’Ors.
Prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
