ks. Félix Sardá y Salvany
100 lat temu, 2 stycznia 1916 roku zmarł w Sabadell (Katalonia), w wieku 74 lat (ur. 21 V 1841), ks. Félix Sardá y Salvany, duszpasterz, apologeta i polemista, jeden z czołowych reprezentantów integryzmu katolickiego w epoce Restauracji; syn przemysłowca z branży tekstylnej i katalońskiej szlachcianki; wychowanek jezuitów (do zakonu nie został jednak przyjęty z powodu słabego zdrowia); święcenia kapłańskie przyjął w 1865 roku; ukończył teologię oraz prawo, filozofię i literaturę na Uniwersytecie Barcelońskim; od 1871 publikował liczne artykuły (na łamach redagowanego przez siebie Revista Popular) pod pseudonimem Un Obscurantista de buena fe („Ciemnogrodzianin dobrej wiary”) oraz książki broniące doktryny katolickiej i Sylabusa, a zwalczające masonerię, spirytyzm, protestantyzm, anarchizm, naturalizm i liberalizm; najsłynniejsza z nich – Liberalizm jest grzechem (1884), opublikowana jednocześnie w kilku językach (w Polsce znana z tłumaczenia z angielskiego) i mająca już do 1887 roku siedem wydań, spowodowała kontrakcję katolikoliberałów, którzy wystąpili do Kongregacji Indeksu o jej zbadanie, lecz orzeczenie było jednoznacznie pochwalne dla autora, zakończyło się zaś potępieniem książki Proces integryzmu (1885) jednego z jego oponentów – kanonika z Vich, ks. Celestina de Pazosa; wywodząc liberalizm z protestantyzmu (odrzucenie autorytetu w polityce jako skutek odrzucenia autorytetu w religii), lekceważył wszelako aktualne znaczenie „przyczyny” („protestantyzm jest obecnie zdechłym psem”), akcentował zaś zagrożenie ze strony „skutku” („liberalizm [jest] żywym lwem, krążącym w poszukiwaniu kogo mógłby pożreć”), albowiem jego (liberalizmu) „straszliwa doktryna przenika społeczeństwo do głębi; stał się [on] nowoczesnym politycznym wyznaniem, grożąc nam drugą rewolucją, mającą zwrócić świat ponownie ku pogaństwu”; liberalizm jest „herezją radykalną i uniwersalną, ponieważ są w nim zawarte wszystkie herezje”; na płaszczyźnie polityczno-ustrojowej natomiast ks. Sardá (podobnie jak inni integryści hiszpańscy, którzy w 1886 roku odłączyli się od karlistowskiej Wspólnoty) głosił „indyferentyzm” w materii ustrojowej, akceptując każdą formę rządu, która uznaje suwerenność Boga, aczkolwiek preferował tradycyjną monarchię mieszaną (jak w średniowiecznej Kastylii i Aragonii), wyrażając się także życzliwie o „elekcyjnej monarchii polskiej do czasu niegodziwego rozebrania tego najbardziej religijnego królestwa”.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
