KAROL VI (hr. de Montemolín)
31 stycznia 1818 roku urodził się w Pałacu Królewskim w Madrycie Karol Ludwik Maria Ferdynand Burbon [don Carlos Luis María Fernando de Borbón y Braganza]; był najstarszym z trzech synów Karola Marii Izydora [don Carlos María Isidro de Borbón y Borbón-Parma] (1788-1855) – ówczesnego następcy tronu, a od 1833 roku prawowitego króla Hiszpanii Karola V, wydziedziczonego jednak bezprawnie trzy lata wcześniej przez swego starszego brata Ferdynanda VII – oraz jego pierwszej żony, Marii Franciszki Portugalskiej [doña María Francisca de Braganza y Borbón] (1800-1834), infantki Portugalii; od 12 roku życia musiał tułać się wraz z ojcem i pozostałymi członkami rodziny na wygnaniu, a w czasie I wojny karlistowskiej (1833-40) towarzyszył ojcu na froncie północnym; po klęsce karlistów internowany wraz z ojcem przez uzurpatorski reżim orleanistyczny w Bourges we Francji, skąd dokonał brawurowej ucieczki; 18 V 1845 Kacrol V, którego Francuzi nie chcieli wypuścić z kraju dopóki nie stanie się osobą prywatną, abdykował na jego rzecz: z tą chwilą don Carlos Luis stał się prawowitym królem jako KAROL VI [incognito używał tytułu hr. (conde) de Montemolín – od nazwy enkomiendy jego ojca w Estremadurze, zresztą skonfiskowanej przez Ferdynanda]; początek montemolinismo zwany jest przez historyków „fazą balmesjańską” (fase balmesina) w karlizmie, a to ze względu na wpływ, jaki na młodego króla zyskał konserwatywny filozof i zarazem ideolog monarchistycznej frakcji vilumistas (od tytułu jej przywódcy, II markiza de Viluma), sytuującej się na obrzeżach el bando isabelino, ks. Jaime Balmes (1810-1848), który przedstawił plan zakończenia sporu dynastycznego (pleito dinástico) sprokurowaniem małżeństwa Karola VI z dorastającą właśnie «Izabelą II», którzy mieliby współpanować jak niegdyś Izabela i Ferdynand Katoliccy; Balmes zredagował również oferujący pojednanie narodowe manifest Karola VI do Hiszpanów z 23 V 1845; plan matrymonialny, do którego z rezerwą podchodzili ortodoksyjni karliści na czele z Pedrem de La Hozem (1800-1865), spalił jednak na panewce, a to z powodu kontrakcji moderados, w tym Juana Donoso Cortésa (1809-1853), z jednej strony, a dyplomacji francuskiej, z drugiej strony, którzy wspólnie doprowadzili do podwójnego małżeństwa: Izabeli z jej innym stryjecznym bratem, infantem Franciszkiem z Asyżu (jako jedynie rey consorte) – zresztą notorycznym homoseksualistą, który też uważał (słusznie) swoją małżonkę za uzurpatorkę, oraz jej młodszej siostry – infantki Ludwiki Ferdynandy z najmłodszym synem «Ludwika Filipa I», Antonim Orleańskim, ks. de Montpensier; po przegonieniu niefortunnego swata Balmesa Karol VI wrócił do opcji militarnej; z Londynu wydał manifest wzywający karlistów do powstania, które wybuchło jednak tylko w Katalonii i trwało do 1849; on sam nie zdołał przedostać się do walczących, ponieważ został aresztowany przez Francuzów na granicy z Hiszpanią; 10 VII 1850 w Pałacu królewskim w Casercie zawarł ślub z córką króla Obojga Sycylii, Franciszka I i siostrą jego następcy – Ferdynanda II, Marią Karoliną Ferdynandą Sycylijską [doña María Carolina Fernanda de Borbón-Dos Sicilias y Borbón], małżeństwo to jednak nie doczekało się dzieci; liberalna rewolucja (zwana Vicalvarada od miasteczka Vicálvaro pod Madrytem gdzie wybuchła) w czerwcu-lipcu 1854, która położyła kres Dekadzie Umiarkowanej (Década Moderada) i zapoczątkowała Dwulecie Postępowe (Bienio Progresista), skłoniła tym razem izabelickich konserwatystów do szukania kompromisu z karlistami; za wiedzą „króla-małżonka” Franciszka, pisarz Eugenio de Ochoa (1815-1872) spotkał się 10 II 1855 z wysłannikiem Karola VI – brygadierem Antoniem de Arjoną (1810-1873) i uzgodnił następujące zasady porozumienia: 1) Izabela i Franciszek zachowają honorowe tytuły królewskie; 2) panować będzie hr. de Montemolín pod imieniem Karola VI; 3) najstarsza córka «Izabeli II», też Izabela (1851-1931), poślubi w przyszłości ewentualnego pierworodnego Karola, a jeśli go nie będzie, to starszego syna młodszego brata króla, Jana, czyli ur. w 1848 r. Karola Marii od Boleści (przyszłego Karola VII) i oboje będą współrządzić; 4) Karol VI zrzeknie się korony, gdy jego przypuszczalny następca ukończy 20 rok życia; 5) potwierdzone będą wszystkie tytuły i zaszczyty nadane w obu gałęziach zwaśnionego rodu; 6) po ratyfikacji porozumienia przez obie strony zostaną zwołane Kortezy w celu ostatecznego uregulowania zasad sukcesji; mimo kolejnego spotkania pojednawczego książąt z obu linii (także z udziałem hr. de Chambord – prawowitego króla Francji Henryka V) w Trieście, z okazji pochówku Karola V, zmarłego 10 III 1855, porozumienie nie doszło do skutku, gdyż negocjacje zostały zerwane przez izabelistów; w tej sytuacji Karol VI wyznaczył na czerwiec kolejne powstanie w Katalonii, lecz wybuchło ono przedwcześnie, zanim zdołano dokonać koncentracji większych oddziałów i wojska izabelickie likwidowały izolowane ogniska oporu aż do połowy 1856 roku; ostatnią próbę zbrojnego odzyskania tronu podjął w marcu 1860, udając się wraz ze swoim najmłodszym bratem Ferdynandem (1824-1861) na Baleary, gdzie oczekiwał go kapitan generalny wysp, gen. Jaime Ortega (1816-1860) – karlista od 1857 roku; eskapada ta (ortegada) jednak zakończyła się szybko i całkowitą klęską, ponieważ gdy król, infant i generał wylądowali w San Carlos de la Rápita w Katalonii na czele 4000 żołnierzy, informując ich dopiero teraz o celu akcji, żołnierze zwrócili się przeciwko nim i wzięli ich do niewoli; postawiony wkrótce przed Radą Wojenną gen. Ortega został skazany na śmierć i rozstrzelany, zaś Karola i Ferdynanda uwięziono w Tortosie, trzymając ich tam dopóki nie podpisali aktu zrzeczenia się praw do tronu (który odwołali natychmiast po odzyskaniu wolności i powrocie do Triestu); pod koniec tego roku w Trieście wybuchła epidemia cholery, która 2 stycznia 1861 pochłonęła infanta Ferdynanda, 13 stycznia – króla Karola, a dzień później jego żonę; tragiczny zgon Karola VI przyniósł pierwszy wielki kryzys karlizmu, ponieważ jego sukcesor – Jan III [don Juan Carlos María Isidro de Borbón y Braganza] (1822-1887) był kompromitującym ruch liberałem; polityczny paraliż karlizmu trwał aż do 1868 roku, kiedy to karlistom udało się wreszcie nakłonić Jana III do abdykacji na rzecz swojego syna, Karola VII; przystojny (acz zezowaty) Karol VI był królem swojej epoki, to znaczy królem romantycznym (el rey romántico), typem „błędnego rycerza”, acz jego jego dokumenty są realistyczne; jak napisał historyk tradycjonalizmu (Melchor Ferrer) „dokonał [on] transformacji karlizmu z partii, która walczy przede wszystkim o króla prawowitego, w ruch wyrażający aspiracje narodu hiszpańskiego”.
Prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
