Karl bar. von Vogelsang
125 lat temu, 8 listopada 1890 roku zmarł w Wiedniu, w wieku 72 lat (ur. 3 IX 1818), Hermann Ludolph Karl Emil bar. (Freiherr) von Vogelsang, polityk konserwatywny i teoretyk katolicyzmu społecznego; pochodził ze starej (znanej już w XII wieku), meklemburskiej szlachty, od XVI wieku protestanckiej i służącej Hohenzollernom, a urodził się na pruskim podówczas Śląsku (w Legnicy); studiował prawo i nauki polityczne na uniwersytetach w Bonn, Rostocku i Berlinie, a następnie pracował w pruskim sądownictwie; w rewolucyjnym 1848 roku został wybrany deputowanym do Landtagu meklemburskiego, gdzie ścierał się ze zwolennikami konstytucjonalizmu liberalnego, prezentując koncepcję ustroju organiczno-stanowego; w 1850 roku konwertował na katolicyzm, nie bez wpływu ówczesnego proboszcza katedry św. Jadwigi w Berlinie (a późniejszego bpa Moguncji) Wilhelma-Emmanuela von Kettelera; podobnie jak inni, dość liczni w tym czasie, konwertyci w Meklemburgii padł ofiarą postanowień Landtagu, zakazujących szlachcie katolickiej sprawowania urzędów stanowych, co pociągało za sobą również utratę majątku dziedzicznego; odtąd musiał utrzymywać siebie i rodzinę z pracy dziennikarskiej; w 1859 roku przeniósł się do Bawarii oraz poznał księcia Liechtensteinu Jana II, który nadał mu tytuł barona; w 1864 przeprowadził się do Monarchii Austro-Węgierskiej – najpierw na Węgry, gdzie György hr. Apponyi zaproponował mu prowadzenie tygodnika Der Katholik (późniejsza nazwa Das Recht), a ostatecznie (1875) do Wiednia, gdzie redagował konserwatywno-katolicką i wspieraną przez arystokrację gazetę Vaterland, ścierającą się z prasą liberalno-żydowską, finansowaną przez bankierów i przemysłowców; od 1879 roku wydawał także miesięcznik teoretyczny Österreichische Monatsschrift für Gesellschaftswissenschaft und Volkswirtschaft (od 1883 pt. Monatsschrift für christliche Sozialreform); od 1883 był animatorem corocznych spotkań Wolnego Stowarzyszenia Katolickiej Polityki Społecznej (Freie Vereinigung katholischer Sozialpolitiker) na zamku księcia Karla von Löwenstein na jego morawskim zamku w Haid, a opracowane tam Tezy z Haid, mające na celu „odproletaryzowanie proletariatu”, stały się podstawą dwu kolejnych reform w Austrii dotyczących rzemiosła i rolnictwa, wprowadzających ograniczenia wieku i czasu pracy robotników, nakaz odpoczynku niedzielnego, prawo do stowarzyszania się, ubezpieczenia etc.; wywarł wpływ na twórców ruchu chrześcijańsko-społecznego w Austrii oraz na encyklikę Leona XIII Rerum novarum; jego koncepcja ustroju korporacyjnego (i „monarchii społecznej”) należy do najbardziej rozwiniętych w katolickiej myśli społecznej; w jego ujęciu korporacje winny posiadać osobowość prawną jako związki prawa publicznego oraz posiadać własność (pojętą jako „lenno”, którego „współwładcami”, traktującymi to, co posiadają, jako dzierżawę daru otrzymanego od Boga) środków produkcji; poza własnością korporacyjną musi pozostać, także jako niepodzielna, własność rodzinna; organizacja stanowo-zawodowa ma objąć zarówno przemysł, jak rzemiosło i rolnictwo, z tą różnicą, że o ile przemysł byłby zorganizowany branżowo, to rolnictwo terytorialnie; korporacja winna być nie tylko reprezentacją zawodu, ale przedstawicielstwem politycznym społeczeństwa, zastępującym demoliberalny system partyjny; ponieważ stany są nie tylko produkcyjne, to reprezentowanych (na trzech szczeblach: lokalnym, prowincjonalnym i ogólnopaństwowym) winno być osiem stanów: rolniczy, rzemieślniczy, przemysłowy, kupiecki, szlachecki, duchowny i wojskowy, zaś ósmym, odrębnym i najwyższym, choć jednoosobowym, stanem jest monarcha.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
Określenia typu mieszczanin, włościanin, chłop są zbyt ogólnikowe. Prawda jest taka, że w społeczeństwie feudalnym istniało więcej stanów. Suweren i kościół – król i duchowieństwo. Panowie czyli stan urzędniczo-wojskowy: książęta, hrabiowie, szlachta – wyższe rycerstwo. Poddani: stan rolniczy, rzemieślniczy, kupiecki i drobno-rycerski – szlachta służebna + uszlachceni i zobowiązani do służby wojskowej kmiecie, sołtysi, wójtowie itd.