Jacinto Cândido da Silva
90 lat temu, 26 lutego 1926 roku zmarł w Lizbonie, w wieku 68 lat (ur. 30 XI 1857), Jacinto Cândido da Silva, prawnik, polityk i publicysta, fundator pierwszego nacjonalizmu portugalskiego; pochodził z Azorów, z rodziny arystokratycznej i związanej z konserwatywno-liberalną Partią Odnowicielską (Partido Regenerador), reprezentującą prawe skrzydło establishmentu monarchii konstytucyjnej, wymieniającej się (mechanizm rotativismo) władzą z Partią Postępową; w 1881 roku ukończył z wyróżnieniem prawo w Coimbrze i przez szereg lat, zgodnie z tradycją rodzinną, robił karierę w szeregach „regeneracjonistów”, zrazu jako deputowany lokalny z Angra do Heroísmo, następnie jako pięciokrotnie wybierany (1889, 1890, 1892, 1894, 1895) deputowany do parlamentu ogólnopaństwowego i wreszcie (XI 1895 – II 1897) jako minister marynarki i terytoriów zamorskich w rządzie Ernesta Hintze Ribeiro (1849-1907) – na tym stanowisku poświęcił się konsolidacji obecności portugalskiej w Mozambiku, a jednocześnie przyznał autonomię administracyjną Timorowi i Makao; w 1900 został także mianowany przez króla Karola I członkiem Izby Parów; z biegiem czasu narastał w nim krytycyzm wobec systemu parlamentarnego, przeżartego korupcją (system „kacykizmu”) i zdominowanego przez masonerię, niezdolnego powstrzymać społeczną i międzynarodową dekadencję Portugalii, ani obronić religię, monarchię i porządek społeczny przed siłami anarchii; zainspirowany francuską myślą nacjonalistyczną (É. Drumont, M. Barrès), prężnymi ruchami katolickimi w Europie (niemieckie Zentrum, austriacka Partia Chrześcijańsko-Społeczna, belgijska Partia Katolicka), a przede wszystkim encykliką papieża Leona XIII Rerum novarum, zdecydował się na wyjście z liberalnego establishmentu i budowanie ruchu zrzeszającego katolików o orientacji chrześcijańsko-społecznej i zarazem nacjonalistycznej, przy czym nacjonalizm w jego rozumieniu nie może być nacjonalizmem „czystym” (puro), a jedynie warunkowym (condicional), czyli podporządkowanym nauce Kościoła, a zatem katolickim (nacionalismo catôlico); po przejęciu półoficjalnego organu portugalskiego Episkopatu Correio Nacional założył (16 V 1901) stowarzyszenie Centrum Narodowe (Centro Nacional), które na kongresie w Porto (1-3 VI 1903) zostało przekształcone w Partię Nacjonalistyczną (Partido Nacionalista); za swoją dewizę przyjęła ona hasło: „Bóg, Ojczyzna i Wolność”, a za trzy punkty naczelne programu: obronę wolności i praw Kościoła, zastosowanie zasad ekonomii chrześcijańskiej oraz umoralnienie polityki i obronę najwyższych interesów kraju, co oznaczało wydanie walki „partiokracji”, rotatywizmowi i masonerii; rozwój PN przerwała rewolucja 1910 roku i proklamowanie republiki całkowicie i jawnie już zdominowanej przez masonerię, co pociągnęło za sobą delegalizację PN oraz banicję jej lidera; pozwolono mu powrócić w 1915 roku, lecz pod warunkiem zamieszkania na prowincji; rozżalony również na ostatnich władców konstytucyjnych (Karola I i Emanuela II) za ich bojaźliwą politykę, a na monarchistów za nieudolność w próbach przywrócenia monarchii, zszedł wówczas z pozycji monarchistycznych, włączył się natomiast w działalność Portugalskiego Centrum Katolickiego, które 8 VIII 1915 założyli jego dawni współpracownicy z PN: A. Pinheiro Torres, F. de Sousa i D. Pacheco de Amorim (działaczem Centrum został również mało jeszcze wtedy znany uczony z Coimbry – A. de Oliveira Salazar), uznając, że nie sztandar monarchistyczny, lecz chrześcijański jest tym, pod którym winni się zbiec obrońcy ładu, aby powstrzymać rewolucję.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
