Iwan Sapieha
4 grudnia 1517 roku zmarł w Mordach k. Siedlec lub w Dubnie (Podlasie), w wieku ok. 86 lat (ur. ok. 1431), Iwan (Jan) Semenowicz Sapieha h. Lis, możnowładca litewski, protoplasta młodszej, kodeńskiej linii Sapiehów; był młodszym synem Semena Sopihy, pierwszego historycznie potwierdzonego protoplasty rodu Sapiehów, a wg legend – potomka kniazia Sunigajły, przyjętego w Horodle (1413) do herbu Lis, oraz (co bardziej niepewne) wielkiego księcia Giedymina; podobnie jak jego ojciec, karierę rozpoczął od stanowiska pisarza w kancelarii hospodarskiej; w 1491 posłował od króla Polski i wielkiego księcia litewskiego Kazimierza Jagiellończyka do Rzymu, do papieża Aleksandra VI, w celu zdania sprawozdania z realizacji postanowień Unii Florenckiej w Wielkim Księstwie Litewskim: tam też przeszedł na katolicyzm; w latach 1497-99 trzykrotnie posłował do Moskwy, do teścia wielkiego księcia litewskiego Aleksandra Jagiellończyka, Iwana III Srogiego, negocjując m.in. skłonienie Iwana do wojny z Hospodarstwem Mołdawskim i z Turcją oraz zwrot Kijowa Litwie w zamian za uznanie przyjętego przez Iwana tytułu „pana całej Rusi”; po koronacji (1501) Aleksandra na króla Polski został (w latach 1502-09) kanclerzem jego prawosławnej żony Heleny; brał udział w wojnie z Moskwą w latach 1502-03, podczas której zniszczeniu uległa część jego dóbr; zawożąc w 1503 do Moskwy listy królowej Heleny do jej ojca, zdołał wynegocjować sześcioletni rozejm; od 1504 występuje w dokumentach jako sekretarz wielki lub pisarz Wielkiego Księstwa Litewskiego; zachował te urzędy również po wstąpieniu na trony polski i litewski Zygmunta I Starego, uzyskując dodatkowo urząd sekretarza najwyższego hospodarskiego; w 1508 po raz kolejny posłował do Moskwy, gdzie zawarł pokój z Wasylem III, sankcjonujący korzystne dla Moskwy, terytorialne status quo; w 1509 brał udział w wyprawie na Mołdawię; po ustanowieniu (1511) województwa witebskiego został jego pierwszym wojewodą, a w 1514 roku został wojewodą – również ustanowionego – województwa podlaskiego; w tym samym roku brał również udział w kampanii moskiewskiej, wsławionej polsko-litewskim zwycięstwem pod Orszą.
Prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
