Henryk IV Prawy (Probus)
725 lat temu, 23 czerwca 1290 roku zmarł we Wrocławiu, w wieku 32 lub 33 lat, Henryk IV Prawy (Probus), książę wrocławski i krakowski z dynastii Piastów, prawnuk Henryka I Brodatego, wnuk Henryka II Pobożnego, syn Henryka III Białego; od 1266 roku książę wrocławski; z powody jego małoletniości regencję wykonywał jego stryj Władysław, abp Salzburga, a od 1270 król Czech, Przemysł Ottokar II, na którego dworze otrzymał staranne wykształcenie w duchu kultury rycerskiej; był zwycięzcą w turnieju rycerskim i minnesingerem układającym pieśni w języku średnio-wysoko-niemieckim; uznany za pełnoletniego objął samodzielne rządy w 1273; pozostał wierny sojusznikowi czeskiemu nawet po jego klęsce i mimo ofiarowywaniu mu przez Rudolfa I Habsburga tytułu księcia Rzeszy w zamian za odstępstwo od sojuszu z Czechami (uzyskał jednak od Rudolfa Ziemię Kłodzką); w 1277 roku został porwany przez swojego stryja Bolesława II Rogatkę, księcia legnickiego, domagającego się trzeciej części terytorium księstwa wrocławskiego jako spadku należnego mu po braciach; mimo wsparcia Przemysła II wielkopolskiego i Henryka III Głogowczyka, wolność odzyskał dopiero pod koniec roku i za cenę oddania Rogatce jednej szóstej księstwa oraz okupu; na zjeździe w Wiedniu w 1280 roku, gdzie sondował możność uzyskania korony królewskiej, złożył hołd lenny królowi Rzymian (Niemiec) Rudolfowi I; próbował narzucić swoją supremację książętom śląskim, więżąc ich na zjeździe w Baryczy (1280) oraz opanować Kraków; w latach 1282-87 pozostawał także w konflikcie (o podłożu ekonomicznym) z bpem wrocławskim Tomaszem (który w 1284 obłożył go klątwą); poadł też w bigamię odsyłać pierwszą żonę (Konstancję?) ojcu (księciu opolskiemu) i poślubiając Matyldę Brandenburską; po bezpotomnej śmierci (30 IX 1288) księcia krakowsko-sandomierskiego Leszka II Czarnego podjął rywalizację z księciem płockim Bolesławem II (a następnie jego przyrodnim bratem Władysławem I Łokietkiem, księciem brzeskim i sieradzkim) o tron krakowski; pomimo klęsk w bitwach pod Siewierzem i Skałą, zdołał ostatecznie opanować Kraków w sierpniu 1289; wg Kroniki Ottokara podczas modlitwy w katedrze wawelskiej otrzymał zinterpretowany jako wolę Boga, aby został królem Polski, w następstwie czego wysłano poselstwo do papieża z prośbą o zdjęcie z niego klątwy (co nastąpiło po roku) i zgodę na koronację; zmarł z pewnością otruty, lecz nie wiadomo czy prawdziwa jest rozpowszechniona wersja, że przez medyka, którego brat legista obawiał się konsekwencji defraudacji przezeń funduszy przeznaczonych dla papiestwa; według przekazów (przez niektórych historyków kwestionowanych) sporządził testament polityczny, na którego mocy tron krakowski miał objąć książę wielkopolski Przemysł II, a wrocławski – Henryk III Głogowczyk, zaś w razie bezpotomnej śmierci któregoś z nich ich dzielnice miały przejść na drugiego (co można interpretować jako świadome dążenie do zjednoczenia Polski).
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
