Hajle Syllasje I
27 sierpnia (prawdopodobnie) 1975 roku został zamordowany w Addis Abebie, w wieku 83 lat (ur. 23 VII 1892), Hajle Syllasje I [vel Hajle Selasje I, Haile Selassie I – w języku gyyz (dawnym etiop. literackim, obecnie jedynie liturgicznym) „Potęga Trójcy”], ostatni cesarz (negus negast) Etiopii ze starożytnej dynastii salomońskiej, panujący de facto w latach 1930-36 i 1941-74 – w pełnej tytulaturze: „Cesarz Hajle Syllasje, Zwycięski Lew Plemienia Judy, Wybraniec Boży, Król Królów Etiopii”; gyyz – girmāwī ḳadāmāwī 'aṣē ḫāylē śillāsē, mō'ā 'anbassā za’imnaggada yīhūda nigūsa nagast za'ītyōṗṗyā, siyūma 'igzī'a’bihēr; amharski – Guärmawi Qädamawi Haylä Sellassé, negusä nägäst zä'Ityopya, moa anbessa zä'emnägädä yehuda, seyum Egziabhér; urodził się jako ras (książę, w amharskim dosł. „głowa”) Teferi Mekonnyn (vel Tafari Makonnen), syn rasa Uelde Mikaela Mekonnyna, gubernatora prowincji Harer, prawnuk Sahle Syllasje („Łaska Boża”), króla Szeua 1813-47; po detronizacji w 1916 roku przez Etiopski Sejm Szlachecki (na wniosek Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego – największego z przedchalcedońskich kościołów wschodnich, zachowującego również szabat i obrzezanie oraz wielką liczbę postów) cesarza Ijasu V, sprzyjającego mahometanom i podejrzewanego o sekretną apostazję na islam, zaczął sprawować faktyczną władzę, jako namaszczony następca tronu, Ras Teferi („Książę Straszliwy”), następnie regent i premier, wreszcie król, w imieniu wyniesionej na tron cesarski córki cesarza (1889-1913) Menelika II – zjednoczyciela Etiopii, który zakazał handlu niewolnikami oraz odparł napaść Włoch pokonując ich pod Aduą (1896) – o imieniu Zeuditu; po formalnym wstąpieniu na tron cesarski zakazał całkowicie niewolnictwa oraz oktrojował konstytucję, utrzymującą jednak pełnię suwerennej władzy monarchy; po napaści faszystowskich Włoch w 1935 i zajęciu przez nich całkowicie kraju, musiał uchodzić na emigrację (do Wielkiej Brytanii), gdzie powołał rząd emigracyjny; powszechną sympatię i szacunek wzbudzała jego mikroskopijna sylwetka w pelerynie i z parasolem w dłoni, gdy kołatał o pomoc dla swojej okupowanej ojczyzny; powrócił na tron w 1941, po wyparciu wojsk włoskich z Etiopii przez Brytyjczyków; na arenie międzynarodowej prowadził politykę prozachodnią, a jednocześnie aktywną, niezależną i przeciwstawiającą się rewolucyjnym ruchom wywrotowym w Afryce; w 1963 przewodniczył w Addis Abebie konferencji załozycielskiej Organizacji Jedności Afrykańskiej, a w 1971 reprezentował Etiopię na obchodach 2500-lecia Cesarstwa Perskiego w Teheranie, będącym jednym z największych w historii zgromadzeń monarchów; modernizował kraj gospodarczo i popierał edukację, zachowując jednocześnie tradycyjny ustrój polityczny i społeczny oraz prastary i wyrafinowany rytuał władzy; znienawidzony przez Moskwę i będący przeszkodą w jej planach skomunizowania Afryki, został we wrześniu 1974 obalony wskutek puczu płk. Mengystu Hajle Marjama (zwanego „czarnym Stalinem”; w 2008 skazanego zaocznie na karę śmierci za zbrodnie ludobójstwa), wspieranego przez komunistów; po ustanowieniu przez nich (przy pomocy sowieckich, kubańskich, bułgarskich, NRD-wiskich i PRL-owskich „doradców”) krwawego reżimu marksistowskiego (ponad milion ofiar śmiertelnych), był więziony oraz maltretowany fizycznie i psychicznie; są podawane różne wersje dotyczące sposobu jego zamęczenia (wg urzędowego komunikatu zmarł wskutek nieudanej operacji prostaty), a nawet czasu – niektóre wersje mówią, że już kilka dni po zamachu uduszono go poduszką; zwłoki prawdopodobnie utopiono w pałacowej latrynie, skąd ekshumowano je w 2000 roku i pogrzebano wg obrządku kościelnego; przez synkretyczny ruch rastafarian uważany był za jednego z mesjaszów oraz wcielonego Boga o imieniu Jah, który przyszedł na ziemię, aby zaprowadzić tysiącletni pokój – sam jednak, jako gorliwy chrześcijanin obrządku etiopskiego, odcinał się oficjalnie od tej millenarystycznej sekty; światową sławę zyskał niestety także dotyczący go paszkwil pt. Cesarz autorstwa znanego konfabulatora (z niewiadomych powodów nazywanego reportażytą) i agenta wywiadu PRL, Ryszarda Kapuścińskiego; oprócz posiadania wielkiej liczby innych orderów z różnych krajów był również kawalerem Orderu Orła Białego, nadanego mu w 1930 roku.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium