gen. Roman Abraham
26 sierpnia 1976 roku zmarł w Warszawie, w wieku 85 lat (ur. 28 II 1891), gen. bryg. Roman Józef Abraham, kawalerzysta, dowódca, historyk wojskowości, działacz niepodległościowy; syn wybitnego prawnika i historyka Kościoła – prof. Władysława Abrahama (1860-1941); w 1915 uzyskał tytuł doktora praw i umiejętności politycznych na Uniwersytecie Lwowskim; w czasie studiów działał w Drużynach Bartoszowych i Związku Młodzieży Polskiej „Zet”; podczas I wojny światowej służył w armii austro-węgierskiej; od 1 XI 1918 w Wojsku Polskim w stopniu porucznika; podczas wojny z Ukraińcami był dowódcą sektora „Góra Stracenia” we Lwowie, po czym stworzył własny oddział zwany „Straceńcami”, walczący na różnych odcinkach obrony Lwowa, który 22 XI 1918 zatknął polski sztandar na lwowskim ratuszu; 24 XI mianowany rotmistrzem, od stycznia do sierpnia 1919 dowodził samodzielnym batalionem, pułkiem i wreszcie grupą operacyjną w dywizji płk. W. Sikorskiego; w wojnie polsko-bolszewickiej zorganizował w lipcu 1920 wydzielony oddział walczący na froncie południowo-wschodnim; ranny pod Chodaczkowem, dowodził oddziałem z noszy; żołnierze z jego oddziału pod dowództwem kpt. B. Zajączkowskiego, za cenę wielkiej ofiary krwi (zginęło 318) stawili 17 sierpnia skuteczny opór 1 Armii Konnej S. Budionnego w bitwie pod Zadwórzem nazwanej polskimi Termopilami; po zawieszeniu broni był oficerem do zleceń specjalnych w Sztabie Generalnym, zweryfikowanym w stopniu podpułkownika; oddelegowany do na Górny Śląsk, był pełnomocnikiem komisarza plebiscytowego Wojciecha Korfantego i 29 IV 1921 brał udział w odprawie Dowództwa Oddziałów Powstańczych, następnie organizował dostawy broni i amunicji dla powstańców śląskich; po ukończeniu Kursu Doszkolenia został wykładowcą, a później (XII 1922 – XII 1927) kierownikiem Katedry Taktyki Ogólnej w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie; w grudniu 1927 mianowany dowódcą 26 Pułku Ułanów w Baranowiczach; 1 I 1928 awansowany na pułkownika; od marca 1929 dowódca Brygady Kawalerii „Toruń” (w 1934 przemianowanej na Brygadę Kawalerii „Bydgoszcz”); 3 IV 1937 mianowany dowódcą Wielkopolskiej Brygady Kawalerii w Poznaniu; w 1930 wybrany posłem na Sejm z listy BBWR, zrzekł się mandatu 16 I 1931; 19 III 1938 awansowany na generała brygady; w wojnie polskiej 1939 dowodził Wielkopolską Brygadą Kawalerii w składzie Armii „Poznań” gen. T. Kutrzeby, walczył m.in. w bitwie nad Bzurą; od 15 do 21 września dowodził Grupą Operacyjną własnego imienia: był jedynym dowódcą związku taktycznego kawalerii, która w całej kampanii wrześniowej nie przegrała ani jednej bitwy, a przed jego oddziałem wycofały się dwie niemieckie dywizje, w tym jedna pancerna; 23 września gen. Kutrzeba mianował go dowódcą Zbiorczej Brygady Kawalerii walczącej do końca (28 września) w obronie Warszawy; ciężko ranny i umieszczony w Szpitalu Ujazdowskim, 15 października został aresztowany przez Niemców oskarżających go o zatwierdzanie wyroków śmierci na dywersantach niemieckich w Śremie i uwięziony w Al. Szucha (następnie w Cytadeli Poznańskiej); ostatecznie jedynie internowany w oflagach (dwukrotnie próbował ucieczki), uwolniony 30 IV 1945 przez wojska amerykańskie; w październiku 1945 wrócił do kraju; nie pozwolono mu wstąpić do wojska, pracował więc m.in. w Państwowym Urzędzie Repatriacyjnym, Polskim Czerwonym Krzyżu, Ministerstwie Administracji Publicznej, wreszcie w spółdzielczości, jednak w 1950 został zmuszony do przejścia na emeryturę; jako najstarszy rangą oficer był od drugiej połowy lat 50. nieformalnym liderem głęboko zakonspirowanej grupy piłsudczykowskiej – tzw. nurtu niepodległościowego (nn) – planującej strategię, taktykę, metody i formy dochodzenia do niepodległości, z której już po jego śmierci, w 1979, wyłoniła się jawna Konfederacja Polski Niepodległej.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
