gen. Ramón María Narváez
23 kwietnia 1868 roku zmarł w Madrycie, w wieku 67 lat (ur. 5 VIII 1800), gen. Ramón María Narváez y Campos, I książę Walencji (I duque de Valencia) i grand Hiszpanii z nadania uzurpatorki «Izabeli II», zw. El Espadón de Loja; wojskowy i polityk, siedmiokrotny premier pomiędzy 1844 a 1868, wieloletni przywódca obozu konserwatywnego (Partido Moderado) w monarchii izabelickiej; pochodził z arystokratycznej rodziny hrabiów Cañada Alta z Andaluzji; karierę wojskową rozpoczął w 1815 roku; zaczynał jako radykalny (exaltado) zwolennik progresistów i odegrał znaczną rolę w w okresie Liberalne Trzylecie (Trienio Liberal) 1820-23, pokonując absolutystyczne powstanie Gwardii Królewskiej w 1822 roku; po inwazji „Stu tysięcy synów św. Ludwika” (Cien mil hijos de San Luis) dostał się na rok do niewoli francuskiej; opowiedział się po stronie izabelickiej w I wojnie karlistowskiej (1833-40), w której udało mu się pokonać (w Pobleta de Morella) nawet gen. Ramóna Cabrerę (1806-1877), jednocześnie pozostając w stałym konflikcie z przywódcą progresistów, gen. Baldomero Espartero (1793-1879); w 1838 został awansowany do stopnia marszałka polnego (gen. dywizji); po nastaniu regencji, a faktycznej dyktatury, Espartera musiał emigrować do Paryża, gdyż dokonał zwrotu politycznego przyłączając się do konserwatystów (umiarkowanych); wszczynając w 1843 udany pucz w Walencji, a następnie (23 lipca) pokonując siły esparterowskie w bitwie pod Terrejón de Ardoz, odegrał kluczową rolę w obaleniu Espartera; awansowany do stopnia gen. porucznika, stał się odtąd postacią nr 1 w hiszpańskiej polityce Dekady Umiarkowanej (Década Moderada) 1844-54, co zbiegło się z uznaniem «Izabeli II» za pełnoletnią i zdolną do sprawowania władzy; na czele rządu stawał kolejno: 3 V 1844 – 12 II 1846, 16 III – 5 IV 1846, 4 X 1847 – 19 X 1849, 20 X 1849 – 14 I 1851, w przerwie 1846-47 będąc ambasadorem w Paryżu; 18 XI 1845 został mianowany księciem Walencji oraz grandem Hiszpanii; sprawował rządy „silnej ręki”, utworzył Gwardię Cywilną, ujednolicił podatki, wprowadził państwową edukację oraz centralizację administracyjną, ogłosił nowy kodeks karny, wydał dekret o przestępstwach prasowych oraz ograniczył liczbę uprawnionych do głosowania; zaniechał dezamortyzacji dóbr kościelnych, przeforsował nową konstytucję (1845), napisaną w zasadniczej części przez Juana Donoso Cortésa (1809-1853), zastępującą liberalną z 1837, likwidującą pojęcie „suwerenności narodu” a ustanawiającą suwerenną diarchię Korony i Kortezów oraz wzmacniającą arystokratyczny Senat; podpisał także konkordat (1851) ze Stolicą Apostolską; pomiędzy marcem a wrześniem 1848 stłumił energicznie rewolucje w Madrycie, Walencji, Barcelonie i Sewilli, wybuchające w następstwie odgłosów rewolucji w Paryżu i innych stolicach europejskich; na początku 1849 otrzymał od Kortezów nadzwyczajne uprawnienia dzięki elokwentnej i porywającej Mowie o dyktaturze wygłoszonej 4 stycznia podczas burzliwego posiedzenia przez Donoso Cortésa (który go zresztą osobiście nie lubił, a dwa lata później zaatakował go wprost za korupcję, przyczyniając się do jego upadku); odsunięty, tym bardziej był pozbawiony wpływu po liberalnym pronunciamiento w Vicalváro (la Vicalvarada) i Dwuleciu Progresywnym (Bienio Progresista) 1854-56, lecz powrócił wraz z „umiarkowanymi” (moderados) do władzy jeszcze jako premier trzech gabinetów: 12 X 1856 – 15 X 1857, 16 IX 1864 – 21 VI 1865 i 10 VII 1866 – 23 IV 1868; gdy go zabrakło, monarchia izabelicka runęła jak domek z kart pięć miesięcy później, wskutek rewolucji wrześniowej pod przywództwem generałów Francisca Serrano (1810-1885) i Juana Prima (1814-1870).
Prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
