gen. Joanis Metaksas
29 stycznia 1941 roku zmarł w Atenach, w wieku 69 lat (ur. 12 IV 1871), gen. Joanis Metaksas [Ioannis Metaxas, Ιωάννης Μεταξάς;], żołnierz i polityk monarchistyczny, premier i faktyczny dyktator Grecji od 1936 do śmierci; od 1897 walczył przeciwko tureckim agresorom; jako szef sztabu generalnego zreorganizował armię, przyczyniając się walnie do jej zwycięstwa w wojnach bałkańskich (1912-13); w okresie tzw. schizmy narodowej (1915-17), czyli konfliktu pomiędzy królem (1913-17, 1920-22) Konstantynem I, popierającym w wojnie światowej państwa centralne, a liberalnym premierem Elefteriosem Wenizelosem (1864-1936), opowiadającym się za sojuszem z Ententą, zachował lojalność wobec monarchy, wskutek czego po zwycięstwie liberałów został odsunięty od wpływów; po klęsce Grecji w wojnie z Turcją i wstąpieniu na tron (1922) Jerzego II założył rojalistyczną Partię Wolnej Opinii (Kόμμα των Ελευθεροφρόνων), kontynuując jej działalność również po obaleniu (1924) przez parlament monarchii; po powrocie monarchii (drogą plebiscytarną) w 1935 roku, ale niemożności sformułowania większościowego rządu parlamentarnego, król Jerzy II powołał go 13 IV 1936 na szefa Rządu Ocalenia Narodowego; wskutek strajku generalnego zorganizowanego przez komunistycznych wichrzycieli, za zgodą króla rozwiązał parlament, następnie rozwiązując także wszystkie (łącznie z własną partie polityczne) i ustanowił rządy autorytarne, nazywane reżimem 4 sierpnia, który postawił sobie za cel zbudowanie „trzeciej cywilizacji greckiej”, łączącej dziedzictwo Hellady starożytnej i Bizancjum; prowadził niezależną i neutralną politykę zagraniczną, lecz został zmuszony do wojny po odrzuceniu (28 X 1940) aroganckiego ultimatum włoskiego; do jego śmierci i do włączenia się do ataku na Grecję III Rzeszy (czego Metaksas już nie dożył) armia grecka jednak skutecznie odpierała napaść włoską; zmarł wskutek banalnego zapalenia migdałka, co wzbudziło powszechny szok.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
