François hr. de La Rocque
70 lat temu, 28 kwietnia 1946 roku zmarł w Paryżu, w wieku 60 lat (ur. 6 X 1885), ppłk Annet-Marie Jean-François hr. (comte) de La Rocque, żołnierz oraz polityk narodowej i katolicko-społecznej prawicy republikańskiej; trzeci i najmłodszy syn Raymonda, generała artylerii morskiej, brat Pierre’a, przyjaciela i doradcy pretendenta Henryka Orleańskiego; po ukończeniu akademii wojskowej w Saint-Cyr, od 1912 służył w Algierii, a następnie w Maroku; I wojnę światową ukończył w stopniu majora; w latach 1921-23 był członkiem francuskiej misji wojskowej w Polsce, a w latach 125-25 walczył z rebeliantami w Maroku; z wojska odszedł w 1928; w 1929 wstąpił do (założonej w 1927) nacjonalistycznej organizacji kombatanckiej Croix-de-Feu (Krzyż Ognisty), a w 1932 objął jej przywództwo, rozbudowując ją, upolityczniając i uniezależniając od wsparcia finansowego „króla perfum” F. Coty’ego; po skokowym wzroście członków (z 60 do 300 tysięcy) Croix-de-Feu stał się najpotężniejszą z antysystemowych lig pozaparlamentarnych, zdolną do konfrontacji z komunistami i przejęcia władzy, wskutek czego reżim Frontu Ludowego zdelegalizował ją 18 VI 1936; w odpowiedzi na to pułkownik założył Francuską Partię Społeczną (Parti Social Français), głoszącą program korporacjonistyczny i przeciwny interwencjonizmowi państwowemu, która w 1938 osiągnęła liczbę 800 tysięcy członków (w czasie wojny jej członkowie licznie zasilili najpierw kadry Państwa Francuskiego, które przyjęło dewizę PSF – Praca, Rodzina, Ojczyzna, a po 1947 – gaullistowskiego Zgromadzenia Ludu Francuskiego); głosił, iż w imię „naszego ideału wolności i obrony cywilizacji chrześcijańskiej odrzucamy zarówno jarzmo hitlerowskie, jak tyranię moskiewską”; 16 VI 1940 proklamował w Petit Journal „Ruch Oporu” (Résistance) totalnego (używając chyba jako pierwszy tego określenia), lecz po zawieszeniu broni (22 VI) zaaprobował politykę ograniczonej kolaboracji marsz. Ph. Pétaina; nie angażował się jednak w struktury Państwa Francuskiego, a w 1940 potępił Statut Żydowski, za co został zaatakowany przez skrajnie proniemieckiego kolaboracjonistę, eks-komunistę J. Doriota; już od 1941 utrzymywał kontakty z Ruchem Oporu oraz z wywiadem bytyjskim, a po zajęciu zone libre przez Niemców zszedł do podziemia, tworząc na bazie b. PSF organizację Réseau Klan; aresztowany (wraz ze 152 podkomendnymi) w marcu 1943 przez Sipo-SD w Clermont-Ferrand, został osadzony w obozie w Eisenbergu (Czechosłowacja), a następnie na zamku w Itter (Austria); w marcu 1945 znalazł się w szpitalu w Innsbrucku, który 7 maja wyzwolili Amerykanie; natychmiast wrócił do Francji, gdzie Rząd Tymczasowy dokonał jego internowania i osadzenia w areszcie domowym; jego zamiarem było utworzenie Republikańskiej Partii Społecznej Pojednania Narodowego; zmarł wskutek nieudanej operacji chirurgicznej; pośmiertnie, w 1961 rząd M. Debré złożył przeprosiny za jego niesprawiedliwe potraktowanie po wojnie; jest bohaterem kilku politycznych powieści uchronicznych.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
