Fernando de Sousa
12 marca 1942 roku zmarł w Lizbonie, w wieku 86 lat (ur. 30 III 1855), ppłk José Fernando de Sousa, inżynier, wojskowy, dziennikarz, publicysta, pisarz i polityk katolicki oraz monarchistyczny; był synem lekarza, a ukończył politechnikę oraz wojskową szkołę inżynierii lądowej, po czym wstąpił do sił zbrojnych; w 1900 musiał jednak opuścić wojsko wskutek odmowy – z pobudek religijnych – pojedynkowania się z redaktorem dziennika O Século [„Wiek”], czego żądał od niego minister wojny (mimo iż pojedynki były już zabronione przez prawo); następnie, do upadku monarchii (1910), pracował jako inżynier w Ministerstwie Robót Publicznych oraz jako członek Rady Dyrektorów Kolei Państwowych; w 1904 został radcą stanu; już od 1892 uprawiał regularnie dziennikarstwo, zrazu w fachowych periodykach technicznych, lecz od 1897 był redaktorem naczelnym półoficjalnego organu portugalskiego episkopatu – Correio Nacional [„Kurier Narodowy”] i pozostał nim aż do 1919, redagując równolegle lizboński dziennik Portugal oraz (od 1916) – A Ordem [„Ład”]; w 1903 został współzałożycielem powstałej na bazie Akcji Katolickiej i Centrum Narodowego Partii Nacjonalistycznej (Partido Nacionalista), której przywódcą był Jacinto Cândido da Silva (1857-1926), i z jej ramienia został w 1906 deputowanym; jako gorący monarchista („manueliński”) nie pogodził się z reżimem republikańskim i został członkiem kierowniczej Rady Sprawy Monarchicznej (Causa Monárquica) oraz wice-namiestnikiem (lugar-tenente) przebywającego na wygnaniu w Londynie króla konstytucyjnego »Emanuela II«; w 1915 roku został współzałożycielem oraz jednym z trzech – obok Alberta Torresa Pinheiro (1874-1962) i Diogo Pacheco do Amorima (1888-1976) – przywódców Portugalskiego Centrum Katolickiego (Centro Católico Português), w którym pierwsze doświadczenia polityczne zdobywa również przyszły premier-dyktator Nowego Państwa, António de Oliveira Salazar (1889-1970); w 1919 założył też dziennik monarchistyczny i katolicki A Época, lecz już w marcu następnego roku premier z radykalnej Partii Demokratycznej António Maria Baptista nakazał jego aresztowanie z powodu treści zamieszczanych artykułów; w tym samym roku zaczął się jego konflikt z chadeckim skrzydłem Centrum, zakończony opuszczeniem przezeń CCP w 1925; w 1926 został wybrany senatorem; po wycofaniu przez biskupów poparcia dla monarchistycznej linii A Época zaczął wydawać w 1927 własny, niezależny dziennik A Voz [„Głos”], który redagował aż do swojej śmierci; jako „nieprzejednany katolik i reakcjonista” uważany jest za jednego z intelektualnych „ojców” przewrotu z 28 V 1926 oraz salazaryzmu.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
