Ferdynand Goetel
15 maja 1890 roku urodził się w Suchej Beskidzkiej Ferdynand Goetel, prozaik, dramaturg, scenarzysta, publicysta, działacz kulturalny, społeczny i polityczny, taternik; piłsudczyk; młodszy brat geologa, paleontologa i taternika Walerego Goetla (1889-1972); studiował architekturę w Wiedniu, w Galicji był członkiem Związku Strzeleckiego, od 1912 roku mieszkał w Warszawie; jako poddany austriacki, deportowany przez Rosjan po wybuchu I wojny światowej do Turkiestanu; w czasie rewolucji bolszewickiej wybrany do Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich oraz wcielony do Armii Czerwonej; w 1920 roku udało mu się uciec –wraz z żoną i córeczką – od bolszewików i przez Iran, Indie i Anglię powrócił (1921) do Polski, co opisał w swojej pierwszej powieści Przez płonący Wschód; jego szczytowym osiągnięciem literackim była druga po Pałubie K. Irzykowskiego polska powieść autotematyczna Z dnia na dzień (1926); oprócz literatury zajął się też dziennikarstwem, będąc redaktorem naczelnym Przeglądu Sportowego (1922-25), następnie piłsudczykowskiego Kuriera Porannego i miesięcznika Naokoło Świata; w latach 1926-35 był prezesem polskiego PEN-Clubu, a w latach 1933-39 – Związku Zawodowego Literatów Polskich; otrzymał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury, a w 1935 roku został jej członkiem; był pomysłodawcą nazwy Obozu Zjednoczenia Narodowego, a jako teoretyk polskiego autorytaryzmu inspirował się włoskim faszyzmem (Pod znakiem faszyzmu, 1938); we wrześniu 1939 roku został kierownikiem sekcji propagandy Obywatelskiego Komitetu Pomocy Ludności Warszawy, współpracując z prezydentem miasta S. Starzyńskim, któremu pisał przemówienia radiowe; pod okupacją niemiecką był współorganizatorem kuchni dla literatów; w latach 1943-44 redagował wraz z Wiliamem Horzycą podziemne pismo kulturalne Nurt (ukazało się 9 numerów), związane z piłsudczykowskim Obozem Polski Walczącej; za wiedzą Delegatury Rządu RP na Kraj wziął udział w delegacji Czerwonego Krzyża, która na zaproszenie Niemców badała groby katyńskie; jako jeden z niewygodnych świadków, był ścigany przez władze sowieckie i ich komunistyczną agenturę w Polsce listem gończym oraz oskarżony o kolaborację z Niemcami; ukrywał się w jednym z krakowskich klasztorów, lecz wytropiony i zdradzony przez Adama Ważyka (właśc. Wagmana), musiał ratować się ucieczką na Zachód, z fałszywym paszportem holenderskim; przez Czechy i Bawarię dotarł do II Korpusu Polskiego we Włoszech, którego został oficerem prasowym; od 1946 roku mieszkał w Londynie, publikując w Wiadomościach oraz w paryskiej Kulturze; ostatnie lata był ociemniały z powodu jaskry, mimo to nadal dyktował swoje teksty; w PRL jego twórczość była objęta całkowitym „zapisem”, a książki wycofano z bibliotek; zmarł w 1960 roku; w 1989 zarząd polskiego PEN-Clubu stwierdził całkowitą bezpodstawność zarzutów wobec niego o kolaborację, a w 2003 roku jego prochy zostały sprowadzone do Polski i złożone na Pęksowym Brzysku w Zakopanem.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
