Eugenio d’Ors y Rovira
60 lat temu, 25 września 1954 roku zmarł w Villanueva y Geltrú w prowincji Barcelona, w wieku 72 lat, Eugenio d’Ors y Rovira (katal. Eugeni d’Ors i Rovira), pseudonim glosatorski Xènius, filozof i trójjęzyczny (kataloński, kastylijski i francuski) pisarz (glosator, eseista, krytyk literacki, prozaik, poeta i dramaturg); studiował w Heidelbergu i Paryżu (gdzie przez pewien czas mieszkał); inicjator awangardowego ruchu Novocentisimo (katal. Noucentisme), zwanego też Pokoleniem ’14 (Generación de 1914); od 1911 roku sekretarz Instytutu Studiów Katalońskich, a od 1914 dyrektor Szkolnictwa Wyższego w Radzie Pedagogicznej (1917-19 Wychowania Publicznego) lokalnego związku czterech deputacji katalońskich (Mancomunitat de Catalunya); w młodości ulegał wpływom liberalizmu i nacjonalizmu katalońskiego; sprzeciwiał się jednak tendencjom separatystycznym i od 1920 roku zaczął pisać w języku kastylijskim przenosząc się też do Madrytu; od 1927 roku członek Królewskiej Akademii Hiszpańskiej; reprezenant Hiszpanii w Międzynarodowym Instytucie Współpracy Intelektualnej z siedzibą w Paryżu; jego dalsza ewolucja prowadziła w kierunku mistycznego monarchizmu i tradycjonalizmu hiszpańskiego (hispanidad), co wyrażała słynna fraza: „wszystko to, co nie jest Tradycją, jest plagiatem”; jego „kepleriańska reforma filozofii” wyrażać miała „myśl figuratywną” to znaczy odnajdującą pośredni sposób identyfikacji rzeczywistości pomiędzy abstrakcjami czystego rozumu, a intuicyjnymi obrazami zmysłowości; jej fundamentem była „filozofia Krzyża”, naśladująca Chrystusa „polityka misji” oraz angelologia (tym, czym dla indywidualnego człowieka jest jego Anioł Stróż, w życiu zbiorowym – w historii i kulturze każdego narodu – są ich nadprzyrodzone „eony”); od początku wojny domowej zaangażował się po stronie powstańczej, przenosząc się w 1937 roku do Pampeluny, gdzie wznowił swój Glosariusz w dzienniku Falangi Arriba España; główny twórca frankistowskiej polityki kulturalnej, jako (od 1938 roku) „sekretarz wieczysty” Instytutu Hiszpańskiego (Instituto de España), jednoczącego wszystkie Akademie; autor przysięgi składanej przez akademików Bogu i ich Aniołom Stróżom na wierność tradycji, a także innych ceremoniałów; w imieniu Nowego Państwa odzyskiwał także skarby muzeum Prado, wywiezione za granicę przez rząd Frontu Ludowego (w jego imieniu przekazywał je były przyjaciel d’Orsa – Pablo Picasso, a podczas spotkania w Genewie, witając się, obaj jedocześnie wypowiedzieli słowa: „i ty z tymi ludźmi?”); członek Królewskich Akademii Języka i Sztuk Pięknych; ojciec karlistowskiego myśliciela Álvaro d’Orsa (1915-2004).
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Kalendarium
