E. M. Cioran
20 lat temu, 20 czerwca 1995 zmarł w Paryżu, w wieku 84 lat (ur. 8 IV 1911), E. M. Cioran (właśc. Emil Mihai Cioran), eseista, aforysta i diarysta, teoretyk nihilizmu; urodził się w Siedmiogrodzie jako syn prawosławnego duchownego; studiował filozofię na uniwersytecie w Bukareszcie, gdzie wraz z innymi uczniami (M. Eliade, E. Ionesco, C. Noica) charyzmatycznego wykładowcy, Nae Ionescu, tworzył „potężną gromadkę” najznakomitszego pokolenia intelektualistów rumuńskich, tworzących klub dyskusyjny Axa („Oś), afiliowany do narodowo-radykalnego Legionu Michała Archanioła, pod wodza charyzmatycznego Corneliu Z. Codreanu, nacjonalistycznego Legionu Michała Archanioła; za pierwszą, napisaną w 22 roku życia książkę Na szczytach rozpaczy otrzymał nagrodę literacką króla Karola II; w 1937 roku przeżył kryzys religijny i wyjechał na studia doktoranckie do Paryża, gdzie pozostał już do końca życia, pisząc odtąd po francusku; pomimo światowej sławy żył niezwykle skromnie, a przez ostatnie lata życia cierpiał na chorobę Alzheimera; jego perfekcyjna stylistycznie twórczość była manifestacją najskrajniejszego pesymizmu i poczucia bezsensu egzystencji – cierpienie było dla niego osnową bytu, a świat jawił mu się jako nieudany twór złego demiurga; pogardzał „tyranią historii”, terrorystycznymi ideologiami, wulgarnością demokracji oraz miałkością liberalizmu; Zachód był dla niego „zgnilizną, która ładnie pachnie, uperfumowanym trupem”; jego nihilizm był heroiczny, a niewiara („nie-teizm”, jak podkreślał, nie zaś „ateizm”) nieustannie poszukująca absolutu; mierziło go chrześcijaństwo zantropomorfizowane, zmodernizowane i dopasowane do liberalnej hipokryzji („Jakże czcić Boga »postępowego«, Boga skrojonego według ostatniej mody?”), ale zachował fascynację irracjonalną, męczeńską, „ciemną” stroną chrześcijaństwa i równie „ciemną” myślą reakcyjną J. de Maistre’a; zdemaskowany w końcu przez tropicieli antysemityzmu, nie tylko odmówił pokajania się za młodzieńczy faszyzm, ale bronił „krwawych męczenników” z Ruchu Legionowego, jako tych, którzy „odkupili grzechy ojczyzny swoim obłędem”.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
