Charles de Gaulle
125 lat temu, 22 listopada 1890 roku urodził się w Lille Charles-André-Joseph-Marie de Gaulle, żołnierz, mąż stanu, teoretyk wojskowości i memuarysta; pochodził z głęboko katolickiej (ojciec – Henri był profesorem filozofii w liceach jezuickich) i monarchistycznej (orleanistycznej) rodziny; jako elew i oficer był podopiecznym ppłk. (później marszałka Francji) Ph. Pétaina; w czasie I wojny światowej trzykrotnie ranny, w bitwie pod Verdun dostał się do niewoli niemieckiej, z której pięciokrotnie próbował uciec, a w obozie w Ingolstadt poznał (późniejszego marszałka ZSSR) M. Tuchaczewskiego; w stopniu majora uczestniczył we Francuskiej Misji Wojskowej podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku, a za udział w bitwie warszawskiej (w jednostce polskiej) otrzymał Virtuti Militari; z tego okresu pozostała mu fascynacja osobą marsz. J. Piłsudskiego, którego wybór pism poznał w języku niemieckim, a naśladował go nawet frazeologicznie („mój pierwszy most”, „mój Sulejówek); w latach 20. podtrzymywał jeszcze promonarchistyczne nastawienie ojca, by abonentem „L’Action Française”, a swoją pierwszą książkę dedykował Ch. Maurrasowi; od 1927 pozostawał już w niezgodzie – jeszcze nie politycznej, lecz na tle koncepcji militarnych – z Petainem; w latach 30. postulował uzawodowienie armii oraz przewidywał manewrowy, a nie pozycyjny charakter przyszłej wojny, co wymagało położenia nacisku na rozwój broni pancernych; w tym okresie przesunął się też ideowo na pozycje chadeckie; jako protegowany premiera P. Reynauda, w kampanii 1940 roku uzyskał awans na generała brygady czasu wojny; w dzień po wystąpieniu przez marszałka i premiera Pétaina o zawieszenie broni, zbiegł do Londynu, gdzie 18 czerwca wygłosił na falach BBC apel wzywający do kontynuowania walki u boku Brytyjczyków i, czego następstwem było też powołanie komitetu „Wolnej Francji”; oznaczało to jednak także wywołanie przezeń po raz pierwszy „wojny franko-francuskiej”, wprowadzającej rozłam pomiędzy patriotami na „marechalistów” i „gaullistów”; od 4 VI 1943 był szefem Francuskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (CFLN), a od 4 VI 1955 – Tymczasowego Rządu Republiki Francuskiej, od 25 sierpnia urzędującym w wyzwolonym od Niemców Paryżu; jako szef rządu nie zrobił nic, aby zapobiec dzikim „czystkom” (épuration), dokonywanym głównie przez komunistów, którzy znaleźli się również w jego trójpartyjnym rządzie; zachowując z prawicowości wrogość do rządów partyjnych, w 1946 zrezygnował z urzędu; po wygłoszeniu słynnej mowy w Bayonne, ogłosił 7 IV 1947 w Strassburgu utworzenie Zgromadzenia Ludu Francuskiego (RPF), mającego jednoczyć siły zachowawcze (ale bez petainistów) w obliczu zagrożenia komunistycznego oraz przeciwko systemowi gabinetowo-parlamentarnemu IV Republiki; mimo początkowych sukcesów RPF zaczęło na początku lat 50. tracić wpływy, toteż de Gaulle najpierw (1953) zawiesił jego działalność, a następnie (1955) sam wycofał się z życia publicznego; powrócił do władzy (zrazu jako premier) jako „mąż opatrznościowy” w 1958 roku, balansując na krawędzi legalności i wykorzystując zaufanie, którym obdarzyła go armia oraz cywilni obrońcy Algierii Francuskiej (których oszukał i zdradził, od początku nie wierząc w utrzymanie Algierii przy Francji, obawiając się także nadmiernej ilości muzułmanów); od 21 XII 1959 był prezydentem Republiki z nową konstytucją (wybrany ponownie, już wyborach powszechnych, w 1965), przyznającą głowie państwa pozycję nadrzędną względem trzech władz „Monteskiuszowskich” i de facto suwerenną (system ten, zwany na ogół półprezydenckim, albo jeszcze bardziej mętnie „monarchią republikańską”, faktycznie był kontaminacją Constantowskiej koncepcji „władzy moderującej”, resp. „pośredniczącej” oraz zrepublikanizowanego bonapartyzmu plebiscytarnego, w pewnej mierze także – zwłaszcza w stylu sprawowania władzy – cezarystycznego); na początku lat 60. prowadził drugą, domową „wojnę franko-francuską” z OAS i innymi obrońcami Algierii Francuskiej; w polityce zagranicznej zrewidował swój antygermanizm, zawierając Traktat Elizejski z RFN, ale konsekwentnie blokował rozwój EWG, przeciwstawiając koncepcjom federalistycznym wizję „Europy Państw” (nie „Europy Ojczyzn”, jak to się nagminnie twierdzi); dążył też do uniezależnienie Francji i Europy Zachodniej od USA (wystąpienie ze struktur wojskowych NATO w 1966), uważając jednocześnie, że należy wspierać ewolucyjną drogę do uniezależnienia się Europy Wschodniej od ZSSR; w wymiarze globalnej geopolityki dominacji „atlantyzmu” przeciwstawiał de facto „eurazjatycką” (obejmującą więc także Rosję: uważał, ze ustrój sowiecki jest kwestią przemijającą, a Rosja pozostanie zawsze) wizję Europy „od Atlantyku po Ural”; ustąpił z urzędu przed upływem kadencji, 28 IV 1969, po przegraniu prestiżowo przezeń traktowanego referendum w sprawie reformy Senatu; już jako osoba prywatna, odwiedził dwóch mężów stanu, których (z wzajemnością) podziwiał: gen. F. Franco i E. de Valerę; zmarł w 1970 roku.
Profesor Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
