Aleksander Bocheński
12 stycznia 2001 roku zmarł w Warszawie, w wieku 96 lat (ur. 6 VIII 1904), Aleksander Adolf Maria Bocheński h. Rawicz, eseista, publicysta, tłumacz, bibliofil i polityk konserwatywny; pochodził z rodziny ziemiańskiej o bogatych tradycjach patriotycznych, kulturalnych oraz głęboko religijnej; jego rodzeństwem byli Józef Maria Bocheński (1902-95) – dominikanin (imię zakonne: Innocenty) oraz światowej sławy filozof i sowietolog; Olga voto Zawadzka (1905-2008) – nauczycielka i katechetka oraz Adolf Maria (1909-44) – myśliciel polityczny i publicysta; ukończył (1928) Państwowy Instytut Rolniczy w Gembloux (Belgia); w latach 1927-28 wydawał i redagował wraz z bratem Adolfem lwowski Głos Zachowawczy o profilu konserwatywnym, monarchistycznym, piłsudczykowskim i antysowieckim, acz współpracował także z pismami narodowymi (Słowo Polskie, Kurier Lwowski); od 1932 roku nawiązał współpracę z redagowanym przez Jerzego Giedroycia (1906-2000) organem tzw. mocarstwowców Buntem Młodych (od 1937 – Polityka), stając się (obok swego brata oraz braci Ksawerego i Mieczysława Pruszyńskich) jednym z filarów pisma, a zwłaszcza rzecznikiem grupy w kwestii ukraińskiej (redagował także Biuletyn Polsko-Ukraiński); w 1933 roku został członkiem władz utworzonego wówczas Zjednoczenia Zachowawczych Organizacji Politycznych (od 1938 – Stronnictwa Zachowawczego); w tym okresie propagował zarówno ideę monarchistyczną, jak imperialistyczną, postulując rozbiór ZSSR w sojuszu z uciskanymi przezeń mniejszościami słowiańskimi; w „wojnie polskiej” 1939 roku walczył w 22 pułku Ułanów Karpackich, a następnie przez kilka miesięcy był więziony przez NKWD w Brodach; po przedostaniu się do Krakowa związał się z sanacyjną grupą konspiracyjną „Wawel”, która uczestniczyła w tworzeniu (zasadniczo narodowo-radykalnej) Konfederacji Narodu, lecz przede wszystkim działał w dozwolonej przez okupanta niemieckiego Radzie Głównej Opiekuńczej (RGO), jako jeden z najbliższych współpracowników jej prezesa – Adama hr. Ronikiera (1881-1952); uczestniczył w negocjacjach z OUN-B dotyczących zaprzestania ludobójczych mordów na ludności polskiej oraz z dowództwem niemieckim podczas powstania warszawskiego, w sprawie wycofania zbrodniczej brygady Kamińskiego oraz umożliwienia ewakuacji ludności cywilnej z Warszawy; jeszcze przed wyparciem Niemców przez Armię Czerwoną z obszaru Generalnej Guberni zaczął propagować ideę ugody polsko-rosyjskiej(sowieckiej), w nawiązaniu do działań XIX-wiecznych konserwatystów; w kwietniu 1945 zorganizował w Krakowie spotkanie działaczy i intelektualistów katolickich z PPR-owskim aparatczykiem kulturalnym Jerzym Borejszą (Goldbergiem), na którym przedstawił koncepcję legalnej opozycji prawicowej i katolickiej, akceptującej system oraz stojącej na gruncie sojuszu z ZSSR, oraz zaproponował, aby na czele tej formacji stanął (wówczas jeszcze więziony przez NKWD oraz prowadzący samodzielnie rozmowy z gen. I. Sierowem) Bolesław Piasecki (1915-79); w 1945 został dyrektorem Browarów Okocimskich (do 1955); w latach 1947-52 był posłem na Sejm Ustawodawczy z ramienia grupy Dziś i Jutro (Katolicko-Społeczny Klub Poselski), a 1952-56 – zastępcą posła; współpracował systematycznie z pismami paxowskimi (Dziś i Jutro, Słowo Powszechne, Kierunki, Życie i Myśl), a od 1962 do 1985 był członkiem Zarządu Głównego Stowarzyszenia PAX; w 1964 podpisał list pisarzy proreżimowych w odpowiedzi na list 34; był członkiem ZLP (od 1956), SDP (od 1964) oraz Towarzystwa Przyjaciół Książki (od 1975 – prezes Zarządu Głównego); w 1983 został członkiem Rady Krajowej PRON; stojąc przez pół wieku konsekwentnie na gruncie koncepcji ugodowej (o rozmaitych – oświeceniowych, konserwatywnych i pozytywistycznych – implikacjach ideowych), starał się ją uzasadniać zarówno na gruncie geopolityki, jak historiozofii – głosząc wszechsłowiańską solidarność, a jednocześnie pogodzenie się z faktem, że ongiś predestynowana do przywództwa w świecie słowiańskim Polska utraciła nieodwołalnie tę pozycję na rzecz Rosji; polityczny romantyzm i insurekcjonizm zwalczał ostro w stylu pamfletowym (zwłaszcza Dzieje głupoty w Polsce), jednocześnie rehabilitując postaci nawet tak kontrowersyjne, jak Szczęsny Potocki; pozytywistyczna była u niego także fascynacja przemysłem i rozwojem gospodarczym.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
