Adam Grzymała-Siedlecki
29 stycznia 1967 roku zmarł w Bydgoszczy, w wieku 91 lat (ur. 29 I 1876), Adam Franciszek Józef Grzymała-Siedlecki, h. Grzymała, krytyk literacki i teatralny, komediopisarz, reżyser, powieściopisarz, nowelista, tłumacz i dziennikarz; pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej, a jego ojciec był powstańcem styczniowym; podczas studiów inżynierskich w Warszawie znalazł się w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej za udział w nielegalnych kołach samokształceniowych; po zwolnieniu przeniósł się do Krakowa, gdzie studiował matematykę i polonistykę na UJ; publikował zaczął w 1897, współpracując m.in. z konserwatywnym Czasem oraz z czołowymi periodykami drugiej, klasycyzującej fazy Młodej Polski (Museion, Sfinks); opublikowana w 1909 książka o Wyspiańskim była pierwszym tak obszernym tudium twórczości „czwartego wieszcza”; był założycielem (1905) i kierownikiem Teatru Ludowego w Krakowie, a następnie kierownikiem literackim Teatru im. J. Słowackiego (1906-11) i Teatru Rozmaitości w Warszawie (1913-15), zaś w latach 1916-18 jednoczesnym dyrektorem Teatru im. Słowackiego i Teatru Ludowego; w latach 1911 -12 podróżował po Europie zachodniej; po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przeniósł się do Warszawy i został współredaktorem Tygodnika Ilustrowanego (do 1921); jako korespondent tego pisma na kongres pokojowy, był jednym z reprezentantów prasy polskiej przy podpisywaniu Traktatu Wersalskiego; w czasie wojny polsko-bolszewickiej był z kolei korespondentem wojennym; jako zwolennik obozu narodowego, zaprzyjaźniony osobiście z jego kierownikami, współpracował z narodowo-demokratycznym Kurierem Warszawskim i z chrześcijańsko-narodową Rzeczpospolitą; jesienią 1923 przeniósł się do Bydgoszczy, gdzie mieszkał do lipca 1934, angażując się mocno w życie kulturalne i polityczne miasta (był zwolennikiem jego włączenia do województwa pomorskiego oraz uczynienia go jego stolicą); w 1934 powrócił do Warszawy, gdzie przeżył także okupację niemiecką; przesłuchiwany przez gestapo, w związku z jego przedwojennymi antyniemieckimi artykułami, już w 1940 roku, od listopada 1942 do lutego 1943 był więziony na Pawiaku; w kwietniu 1945 ponownie zamieszkał w Bydgoszczy oraz wstąpił do opozycyjnego, katolickiego Stronnictwa Pracy (zmuszonego do samozawieszenia się rok później); przez wiele jeszcze lat był bardzo aktywny zwłaszcza jako wykładowca historii teatru, kierownik literacki, pisarz oraz reżyser, a w 1961 otrzymał dożywotni tytuł honorowego dyrektora Teatru Polskiego w Bydgoszczy; jego napisane i wydane pod koniec życia książki wspomnieniowe są bezcennym źródłem do historii kultury polskiej od końca XIX wieku, zwłaszcza historii polskiej sceny i aktorstwa; był laureatem m.in. Złotego Wawrzynu Polskiej Akademii Literatury (1937) oraz Nagrody artystycznej im. Włodzimierza Pietrzaka (1964).
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
