abp Francisco kard. Jiménez de Cisneros OFM
8 listopada 1517 roku zmarł w Roa k. Burgos, w wieku ok. 81 lat (ur. w 1436), abp Francisco (właśc. Gonzalo) kard. Jiménez [Ximénes, Giménez] de Cisneros OFM, książę Kościoła; pochodził ze szlacheckiej, lecz biednej rodziny hidalgos, a jego kuzynem był reformator benedyktyński, opat klasztoru Montserrat w Katalonii – García Giménez de Cisneros OSB (1455/56-1510), znany także jako Abbot Cisneros; studiował w Salamance i w Rzymie, gdzie otrzymał święcenia kapłańskie; po powrocie do Kastylii uzyskał dekanat w Ucedzie, lecz wskutek konfliktu z dwoma kolejnymi abpami Toledo: Alfonsem Carrillo de Acuña (1410-1482) oraz Pedrem kard. Gonzálezem de Mendozą (1428-1495), uwikłanymi w wojnę o sukcesję kastylijską (1475-79), znalazł się na kilka lat w więzieniu; po odzyskaniu wolności w 1478 roku został kapelanem większym katedry w Sigüenzie, lecz cierpiał na kryzys duchowy, który przezwyciężył wstępując w 1484 roku do zakonu franciszkanów; wtedy też przyjął imię Franciszek na cześć założyciela zakonu; zrazu przebywał w klasztorze de los Reyes w Toledo, a następnie zamieszkał, za zgodą przełożonych, w pustelni w lesie k. Castannar, którą sam sobie wybudował; w 1492 został spowiednikiem królowej Kastylii, Izabeli Katolickiej, zresztą poleconym jej przez kard. Gonzáleza de Mendozę, który z niegdysiejszego prześladowcy stał się jego protektorem, a jednocześnie prowincjałem zakonu: zasłynął wówczas z ascetycznego trybu życia i wizytowania podległych mu klasztorów na piechotę; po śmierci kard. Gonzáleza de Mendozy, w 1495 roku został abpem Toledo, tym samym zaś tytularnym prymasem Hiszpanii, konsekrowanym w obecności obojga Królów Katolickich; mianowany jednocześnie kanclerzem większym Kastylii, stał się najpotężniejszym po monarchach człowiekiem w Hiszpanii; jego zarządzenie z 1501 roku o przymusowej identyfikacji osób o stałych nazwisk, zrazu wywołało chaos administracyjny, lecz ostatecznie przyczyniło się do wykształcenia i utrwalenia systemu nazwiskowego w Hiszpanii; jako prymas podjął energiczne prace reformatorskie, wzmacniające dyscyplinę w Kościele hiszpańskim, jak również podnoszące poziom intelektualny; w 1499 założył (wyposażając go z własnych środków i przekazując mu swoją bogatą bibliotekę) uniwersytet w Alcalá de Henares k. Madrytu, noszący nazwę Complutense (Complutum to łac. nazwa tego miasta z czasów rzymskich; od 1970 nazwę Complutense nosi największy hiszpański uniwersytet w Madrycie, istniejący formalnie od 1822, lecz w pełnym wymiarze i pod nazwą Uniwersytetu Centralnego od 1836, kiedy to rządzący liberałowie przenieśli do stolicy uniwersytet w Alcalá wraz z jego zasobami, przy okazji laicyzując go i likwidując Wydział Teologiczny); wybudował również osiem klasztorów i dwanaście kościołów oraz ufundował cztery szpitale; zachował liturgię mozarabską (gocką) w katedrze toledańskiej; jako pierwszy w Hiszpanii na dużą skalę kazał drukować książki (sprowadzając najlepszych drukarzy z Niemiec), nie tylko żywoty świętych i dzieła o treści moralnej, ale również praktycznej, jak traktaty o rolnictwie; na tej niwie dziełem jego życia, zrealizowanym przy pomocy uczonych hiszpańskich, greckich i żydowskich, była tzw. Poliglota Kompluteńska (Biblia polyglotta Complutensia), czyli przekład Pisma Św. z języków oryginalnych: w 1514 roku ukazał się Nowy Testament, a w 1517 – Stary Testament, przy czym Pięcioksiąg został wydrukowany (w trzech równoległych kolumnach) w językach hebrajskim, aramejskim i greckim oraz z trzema różnymi przekładami łacińskimi; dodatkowy szósty tom zawiera słowniki hebrajskie i aramejskie, interpretacje nazw w tych językach i w grece, oraz gramatykę hebrajską; w 1507 roku otrzymał od papieża Juliusza II kapelusz kardynalski, a jednocześnie został wielkim inkwizytorem Kastylii; w tym okresie zaczął odgrywać również kluczową rolę w hiszpańskiej polityce: sam urządził, wyekwipował wyprawę wojenną na północne wybrzeża Afryki i osobiście nią dowodząc, w 1509 roku, zdobył Oran; po śmierci (1506) króla Kastylii de iure uxoris Filipa Pięknego został przewodniczącym Rady Regencyjnej, mającej rządzić w imieniu chorej królowej Joanny Szalonej, rozwiązanej po powrocie do władzy w Kastylii ojca Joanny – Ferdynanda Katolickiego w sierpniu 1507, natomiast po śmierci tegoż (tytularnie od 1512 „króla całej Hiszpanii”), został 23 I 1516 samodzielnie wicekrólem Kastylii; przyczynił się do obwołania w 1516 królem Kastylii i Aragonii Karola Habsburga – syna Joanny Szalonej i Filipa Pięknego, formalnie jako koregenta wciąż żyjącej i niezdetronizowanej Joanny; w tym samym roku odparł najazd francuski na Nawarrę; jesienią 1517 wyruszył na spotkanie Karola I, przybywającego po raz pierwszy do Hiszpanii, lecz zmarł w czasie podróży; był jednym z najwybitniejszych hierarchów w historii Kościoła hiszpańskiego, a jednocześnie wielkim humanistą i mężem stanu; w 1944 roku Szef Państwa Hiszpańskiego, gen. Francisco Franco (który go podziwiał), ustanowił Order Cisnerosa (Orden de Cisneros), przyznawany wyłącznie katolikom zasłużonym dla Kościoła i państwa.
Prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
