MIESZKO I
25 maja 992 roku zmarł książę MIESZKO I [Mieszk, Mieszka, Mieszek, Misika, Mysko, z lat. Mesco; imię chrzestne (?) Dagome/Dagone/Dagobert?] z dynastii Piastów, której protoplastą miał być legendarny Piast Kołodziej, syn Chościska; pierwszy historyczny i pierwszy chrześcijański władca Polski, ojciec państwowości polskiej; wg Anonima zw. Gallem, jego ojcem był Siemomysł vel Ziemomysł, dziadkiem – Lestek, a pradziadkiem – Siemowit vel Ziemowit; urodził się pomiędzy 922 a 945 rokiem (raczej bliżej drugiej z tych dat), a władzę objął zapewne pomiędzy 950 a 960 rokiem; po ojcu odziedziczył Wielkopolskę i Kujawy oraz ziemię sieradzko-łęczycką, być może władał także od początku Mazowszem i Pomorzem Wschodnim, albo je sobie podporządkował, gdy objął panowanie; w latach 70. opanował także Ziemię Sandomierską i Lubelszczyznę, acz w 981 utracił na rzecz księcia kijowskiego Włodzimierza tzw. Grody Czerwieńskie (między Sanem a Bugiem) odzyskane dopiero w 1018 przez Bolesława Chrobrego; o rozległości i dobrej organizacji jego władztwa oraz drużyny w superlatywach wyrażał się żydowski podróżnik, kupiec i handlarz niewolnikami z mauretańskiego kalifatu Kordowy – Ibrahim ibn Jakub (nie wiadomo jednak czy z autopsji, czy z informacji zebranych na dworze cesarza Ottona I); rozpoczynając ekspansję na obszar połabskich Lubuszan (Licikavici), a także Wolinian i Wieletów, wszedł w konfrontację z niemieckimi margrabiami z marchii wschodnich (Gero i in.), usiłującymi podbić i siłą schrystianizować Słowian połabskich; jego siły poniosły dwukrotnie klęskę w starciu z samozwańczym przywódcą Wieletów, niemieckim wichrzycielem Wichmanem, a w jednym z nich poległ też nieznany z imienia brat księcia Polan; nie jest jasne czy w 965 zdecydował się płacić trybut cesarzowi (i czy „aż po rzekę Wartę”, czy jedynie z ziemi Lubuszan), zmuszony do tego przez skuteczny najazd Gerona, czy aby go (najazdu) uniknąć; sojusz Czechów z Wieletami udało mu się rozbić dzięki zawarciu w 965 małżeństwa z córką księcia czeskiego Bolesława I Srogiego – Dobrawą (pol. Dąbrówką): nie ma powodu wątpić w zgodne relacje Thietmara i Galla Anonima, że to żona miała istotny wpływ na jego decyzję o przyjęciu chrześcijaństwa; chrzest Mieszka – tym samym zaś, ze względu na nierozłączność władcy, poddanych i państwa, chrzest Polski – dokonał się w 966 roku, prawdopodobnie w Niedzielę Wielkanocną 14 kwietnia, być może w Ratyzbonie, której biskupstwu podlegały wówczas ziemie czeskie, albo w innym mieście cesarskim, ale możliwe też, że w Poznaniu lub Ostrowiu Lednickim (gdzie odkryto misy chrzcielne datowane na ten okres), zaś pierwszym (misyjnym) bpem Polski, podległym bezpośrednio Rzymowi, z pominięciem najbliższej, czyli niemieckiej (Magdeburg) organizacji kościelnej, został pochodzący zapewne z któregoś z krajów romańskich i prawdopodobnie benedyktyn Jordan; w konsekwencji chrztu państwo Mieszka zostało włączone do duchowej wspólnoty Kościoła i cywilizacyjnej wspólnoty łacińskiej Christianitas, a książę polski został „przyjacielem cesarza” (amicus imperatoris), którego nie można było atakować pod pretekstem chrystianizacji (termin ten pojawił się w źródłach saskich już w 967); bezpośrednią korzyścią polityczną było także uzyskanie zbrojnej pomocy czeskiej (być może także saskiej) w podporządkowaniu państwu Polan ujścia Odry, co było następstwem walnego zwycięstwa nad Wolinianami w bitwie, w której zginął również Wichman; z kolei w 972, z walnym udziałem swego młodszego brata Czcibora, odparł pod Cedynią (24 czerwca) najazd margrabiego Marchii Wschodniej – Hodona; musiał atoli poddać się pod arbitraż cesarza oraz przekazać na jego dwór swego syna Bolesława, jako zakładnika; jego pozycja była już jednak na tyle silna, że po śmierci cesarza mógł wdawać się w wewnątrzniemieckie konflikty, wspierając po śmierci cesarza (i króla Niemiec) Ottona I, księcia bawarskiego Henryka Kłótnika jako kontrkandydata Ottona II do tronów niemieckiego i cesarskiego; w efekcie Otton II najechał państwo Mieszka w 979, lecz przebieg tej wyprawy – zapewne niefortunny dla cesarza – nie jest znany, a w 980 została zawarta ugoda, przypieczętowana drugim małżeństwem Mieszka (owdowiałego w 977) – z margrabianką Odą Dytrykówną (zsekularyzowną mniszką, co budziło zgorszenie, lecz w efekcie jej przybycia do Polski „powiększył się zastęp wyznawców Chrystusa”, jak napisał bp Thietmar); w sprawy wewnątrzniemieckie Mieszko wdał się ponownie po śmierci Ottona II (983), znów popierając zrazu Henryka Kłótnika, lecz w 985 przeszedł na stronę stronę młodocianego Ottona III i udzielił mu wsparcia w wyprawie przeciwko Połabianom (lub Czechom) oraz ofiarował w darze wielbłąda; również w 991 przybył do cesarza na zjazd Kwedlinburgu i wziął udział w jego wyprawie na Brennę; w latach 80. wdał się także w wojnę pomiędzy Danią a Szwecją, po stronie tej drugiej, przypieczętowując sojusz z królem Erykiem Zwycięskim daniem mu za żonę swej córki – Świętosławy; w 990 (a być może już w 985) zerwał sojusz z Czechami oraz zajął Śląsk i prawdopodobnie też Ziemię Krakowską, stanowiącą podbity wcześniej przez Czechów obszar tzw. Państwa Wiślan; pod koniec życia (991?) wydał wraz z żoną i posiadanymi z nią synami (Mieszko, Świętopełk, Lambert) dokument donacyjny o incipicie Dagome iudex – zachowany jedynie w późniejszej o sto lat kopii – w którym oddawał swoje państwo, nazwane (jak się zazwyczaj tłumaczy) „Państwem Gnieźnieńskim” (civitatem Schingesghel), w opiekę Stolicy Apostolskiej; niewyjaśnioną dotąd zagadką jest też podane w tym dokumencie imię władcy – „Dagome”, przez niektórych interpretowane jako ligatura (domniemanie chrzcielnego) imienia Dagobert i Mesco/Mieszko.
Prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
