św. Ignacy Loyola
23 października 1491 roku urodził się na zamku Loyola w Azpeitia (Guipúzcoa, Kraj Basków) Iñigo López de Oñaz y Loyola, znany później jako św. Ignacy Loyola, rycerz, potem prezbiter i teolog, założyciel Towarzystwa Jezusowego (Compañía de Jesús, Societas Iesu) i autor sławnych Ćwiczeń duchownych; był najmłodszym z trzynaściorga dzieci zamożnego baskijskiego feudała i półsierotą, gdyż wkrótce po porodzie obumarła go matka; we wczesnej młodości przyjął tonsurę, co dawało mu przywileje duchowieństwa, lecz pociągało go życie światowe (dworskie) i rycerskie; został paziem podskarbiego Królestwa Kastylii, a w wieku 26 lat wstąpił do przybocznej gwardii księcia Nájery; dosłużył się honorowego tytułu gentilhombre, fascynował się bohaterami eposów rycerskich (Pieśń o Rolandzie, Cyd, Rycerze Okrągłego Stołu), często się pojedynkował i uprawiał hazard; podczas bitwy o Pampelunę (20 V 1521) pomiędzy Hiszpanami a Francuzami kula armatnia zmiażdżyła mu kości jednej nogi poniżej kolana: chociaż francuski lekarz ją uratował, nigdy już nie odzyskała pełnej sprawności i była wyraźnie krótsza; podczas długiej rekonwalescencji otrzymał do lektury (zamiast jakiejś opowieści rycerskiej, o którą prosił) Vita Christi Ludolfa z Saksonii – kartuza ze szkoły devotio moderna; dzieło to – oraz doznana wizja NMP z Dzieciątkiem – odmieniły go duchowo, napełniając „słodyczą i obrzydzeniem do grzechów”; zrezygnował z kariery wojskowej, a jego wzorem do naśladowania stał się św. Franciszek z Asyżu; w 1522 udał się do słynnego benedyktyńskiego klasztoru i sanktuarium maryjnego w katalońskim Montserrat, gdzie po trzech dniach modlitwy przed figurą „Czarnulki” (La Moreneta) zawiesił na ołtarzu swoją broń; rozdał też ubogim wszystko, co miał, łącznie z ubraniem, przebrał się w zgrzebny strój oraz udał się do jaskini w pobliżu Manresy, gdzie spędził kilkanaście miesięcy na modlitwie, kontemplacji i ascezie; z powodu umartwień, które sobie zadawał, zachorował i trafił do szpitala, gdzie miewał za dnia piękne wizje, dające mu ukojenie, lecz rozdrażnienie, gdy znikały; w 1523 wyruszył z pielgrzymką do Ziemi Świętej, pragnąc został męczennikiem, lecz na polecenie franciszkanów, opuścił ją po 20 dniach; po powrocie do Hiszpanii, w wieku 31 lat rozpoczął dopiero regularną edukację; w latach 1526-27 studiował filozofię w Alcalá de Henares, a następnie w Salamance: i tu, i tam, wydał się podejrzany inkwizytorom z powodu uprawiania kaznodziejstwa ulicznego (popadanie słuchających go kobiet w egzaltację i trans budziło podejrzenie o jego przynależność do gnostycyzujących alumbrados) i był dwukrotnie uwięziony; w 1528 przeniósł się do Paryża i rozpoczął studia na Sorbonie; i tutaj był pod baczną obserwacją Św. Inkwizycji, a raz został nawet skazany na publiczne biczowanie; z czasem zaczął wnosić skargi, a wreszcie sam wystąpił do trybunału o proces, w wyniku czego inkwizytor paryski oczyścił go z zarzutów, a rektor musiał go prosić o wybaczenie; Uniwersytet Paryski ukończył w 1534 i odtąd nazywano go Master Ignatius; podczas studiów w Paryżu zaprzyjaźnił się z Piotrem Fabrem z Sabaudii, Franciszkiem Ksawerym z Nawarry, Szymonem Rodriguesem z Portugalii oraz Jakubem Lainezem, Alfonsem Salmeronem i Mikołajem Bobadillą z Kastylii: Faber był już księdzem, pozostali przygotowywali się do kapłaństwa; grono to było zalążkiem przyszłego zakonu jezuitów; 15 VIII 1534 złożyli oni wspólnie w kościele św. Piotra na Montmartre śluby czystości i ubóstwa oraz zobowiązali się udać po uzyskaniu święceń do Palestyny, aby nawracać tam muzułmanów, a gdyby okazało się to niemożliwe, do oddania się do dyspozycji papieżowi; wszyscy spotkali się w Wenecji 6 I 1537, lecz nie mogli dostać się do Palestyny z powodu wojny z Turcją; udali się więc do Rzymu, aby oddać się do dyspozycji papieża Pawła III, który udzielił im błogosławieństwa; następnie wrócili do Wenecji i 24 VI 1537 otrzymali święcenia kapłańskie; jako formę organizacyjną wybrali „towarzystwo” (compañía) – nazwa „zakon jezuitów” jest nieformalna, jak również określenie „jezuita”, które pojawiło się po raz pierwszy w 1544 i w sensie pejoratywnym (reprymendy dla „świętoszkowatości”); Ignacy spisał pierwszą regułę zakonu w 16 tezach i pięciu rozdziałach (Formula Instituti); Towarzystwo zatwierdził 27 IX 1540, bullą Regimini Militantis Ecclesiae, Paweł III, ograniczając wszelako liczbę jego członków do 60 (kilka lat później ograniczenie to zostało zniesione); 22 IV 1541 Ignacy został wybrany (nie bez oporów) pierwszym przełożonym Towarzystwa z tytułem jego Generała i pozostał nim do śmierci; w 1548 opublikował po raz pierwszy Ćwiczenia duchowne (stały się one przedmiotem ostatniego w jego życiu badania inkwizycyjnego), a w 1551 założył (przy wsparciu finansowym Franciszka Borgiasza – zamożnego arystokraty aragońskiego i prawnuka papieża Aleksandra VI oraz późniejszego generała zakonu) Papieski Uniwersytet Gregoriański (Gregorianum), będący też prototypem przyszłych kolegiów jezuickich; formułę instytutu odnowił bullą Exposcit debitum (1550) papież Juliusz III, a ostateczna wersja Konstytucji Towarzystwa została napisana przez Ignacego i przyjęta w 1554: zawierała ona zasadę ścisłego posłuszeństwa i podporządkowania tylko papieżowi w myśl tezy, iż „tak dalece winniśmy być zgodni z Kościołem katolickim, ażeby uznać za czarne to, co naszym oczom wydaje się białe, jeśliby Kościół określił to jako czarne”; w latach 1553-55 podyktował swoją autobiografię, która została opublikowana dopiero w 1943; zmarł wskutek zapadnięcia na malarię w 1556 roku i został pochowany w rzymskim kościele Il Gesù; w chwili jego śmierci Towarzystwo liczył około 1000 członków (ale tylko 35 wyświęconych) i miało 100 domów zakonnych w 10 prowincjach; beatyfikował go 27 VII 1609 papież Paweł V, a kanonizował 12 III 1622 papież Grzegorz XV; 25 VII 1922 papież Pius XI ogłosił go patronem wszystkich rekolekcji.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
