Paweł Hertz
15 lat temu, 13 maja 2001 roku zmarł w Warszawie, w wieku 82 lat (ur. 29 X 1918), Paweł Hertz, poeta, eseista, tłumacz i edytor; pochodził z zamożnej i zasymilowanej rodziny żydowskiej; jako uczeń gimnazjum porzucił szkołę i nie przystąpił do matury, stając się autodydaktykiem; debiutował mając 16 lat w Wiadomościach Literackich, a rok później opublikował pierwszy tom poezji (w liryce reprezentował nurt neoklasycystyczny); w drugiej połowie lat 30. podróżował po Europie, a od końca 1937 mieszkał w Paryżu, uczęszczając na wykłady w Szkole Wyższej Studiów Międzynarodowych (EHEI); w 1939 wrócił do Polski, a w styczniu 1940 został aresztowany we Lwowie przez NKWD i skazany na osiem lat łagru; po „amnestii” w 1942 rozpoczął organizowanie szkół polskich w Kirgizji z ramienia delegatury ambasady RP; ponownie aresztowany po zerwaniu przez ZSSR stosunków dyplomatycznych z rządem polskim, lecz wkrótce zwolniony, zaczął pracować jako bibliotekarz w Samarkandzie; do Polski wrócił w grudniu 1945 i został członkiem redakcji lewicowej Kuźnicy; w 1957, po zawieszeniu przez władze (przed ukazaniem się pierwszego numeru) czasopisma Europa, którego miał być jednym z redaktorów, wystąpił z PZPR (w przeciwieństwie do wielu innych pisarzy nigdy nie ukrywał, że jego zaangażowanie powojenne wynikało wyłącznie ze strachu przed systemem totalitarnym i traumy łagrowej, a nie ubarwiał go żadnym „ukąszeniem heglowskim” czy wiarą w „sprawiedliwość społeczną”); należał do komitetu redakcyjnego Słownika języka polskiego, redagował (1955-82) Rocznik Literacki, wraz z Władysławem Kopalińskim ułożył Księgę cytatów z polskiej literatury pięknej (1975); był inicjatorem reprintowania książek cennych dla kultury polskiej; w 1977 zainaugurował serię „Podróże” w PIW, tłumaczył z rosyjskiego, niemieckiego i francuskiego; w marcu 1964 był sygnatariuszem Listu 34; od 1969 był członkiem Zarządu Polskiego PEN Clubu, w latach 1975-78 wiceprezesem ZLP; należał do Rady Duszpasterstw Środowisk Twórczych oraz (1991-95) Rady do spraw Stosunków Polsko-Żydowskich przy Prezydencie RP; był członkiem korespondentem Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu; praca nad monumentalną antologią (7 tomów wydanych w latach 1959-79) Zbioru poetów polskich XIX wieku oraz trzytomową edycją Dzieł Zygmunta Krasińskiego doprowadziła go do oryginalnej wersji konserwatyzmu kulturowego i (o ile to było możliwe do przekazania) politycznego, opartego o antynomię „ładu” i „nieładu” oraz apologię tradycji (polskiej i europejsko-chrześcijańskiej); wraz ze swoim przyjacielem Henrykiem Krzeczkowskim był mentorem młodzieży konserwatywnej i prawicowej; już w III RP wielokrotnie krytykował postawy lewicowo-liberalnej inteligencji warszawskiej, nazywanej przezeń ironicznie „panną Izabelą Łęcką”.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
