Michaił Bułhakow
125 lat temu, 15 maja (3 maja w kalendarzu juliańskim) 1891 roku urodził się w Kijowie Michaił Afanasjewicz Bułhakow [właśc. Bułgakow: ros. Михаил Афанасьевич Булгаков), prozaik, dramaturg i felietonista, jeden z największych pisarzy XX wieku; syn Afanasija Iwanowicza (1859-1907) – historyka religii i profesora Kijowskiej Akademii Duchownej; po ukończeniu (1916) medycyny na Cesarskim Uniwersytecie Kijowskim św. Włodzimierza został zmobilizowany do wojska, gdzie prowadził szpital polowy; po wybuchu rewolucji bolszewickiej rozważał emigrację, lecz ostatecznie pozostał w Kijowie i otworzył prywatną praktykę; podczas przechodzenia Kijowa z rąk do rąk trafiał – jako ochotnik, zmobilizowany, zbieg lub jeniec – do oddziałów wojskowych różnych stron (hetmańcy, bolszewicy, petlurowcy, biali), ostatecznie znajdując się na płn. Kaukazie jako lekarz wojskowy 3. Tieriekskiego Pułku Kozackiego; w 1921 zamieszkał w Moskwie, porzucając praktykę lekarską na rzecz literatury; odtąd do końca życia zmagał się z trudnościami życia codziennego oraz z cenzurą i atakami nań partyjnych funkcjonariuszy literackich, lecz od najgorszego ratowało – paradoksalnie – to, że jego twórczość cenił Stalin; dzięki niemu w 1932 na afisz MChAT-u mogła wrócić sztuka Dni Turbinów oparta na opublikowanej wcześniej (w okrojonej wersji) powieści Biała Gwardia, a on sam otrzymał posadę asystenta reżysera w tym teatrze; Stalin nie pozwolił mu jednak wyjechać za granicę; od początku lat 30. pisał największe swoje arcydzieło – powieść Mistrz i Małgorzata; ostatnia, szósta wersja była gotowa w 1938, lecz ostatnie poprawki pisarz nanosił jeszcze tuż przed śmiercią (zmarł w marcu 1940); opublikowanie tej wielorakiej stylistycznie i wielowarstwowej – od satyry po metafizykę – oraz poddawanej najrozmaitszym interpretacjom, od sugerowania okultyzmu po stricte religijną w duchu chrześcijańskim (analizujący to dzieło diakon Andriej Kurajew stwierdza, że apokryficzna „powieść w powieści” o Jeszua Ha-Nocri jest wprost bluźniercza, ale dochodzi do wniosku, że nie można jej uogólnić do całego utworu oraz przypisać jej autorowi, ponieważ wątek ten pochodzi od Wolanda i jest mistrzowsko ukrytą częścią satyry na sowiecką propagandę ateistyczną/satanistyczną), symbolicznej powieści o realności Diabła i jego obecności w świecie, który zaprzeczył jego istnieniu, tak samo jak istnieniu Boga, a sam jest dowodem jego/ich istnienia, było długo jeszcze po śmierci autora niemożliwe; wersja okrojona ukazała się w 1966, a prawie pełna w 1973.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
