Leopold I
375 lat temu, 9 czerwca 1640 roku urodził się w Wiedniu arcyksiążę Leopold Habsburg [Leopold Ignaz Joseph Balthazar Felician von Habsburg], drugi syn cesarza rzymsko-niemieckiego Ferdynanda III i Marii Anny Hiszpańskiej (córki Filipa III); od 1655 był królem-koregentem Węgier, a od 1656 – Czech; po śmierci ojca (1657) odziedziczył również tytuł arcyksięcia Austrii i inne tytuły posiadane przez ród Habsburgów; 18 lipca 1658 we Frankfurcie wybrany przez elektorów Rzeszy świętym cesarzem rzymskim (rzymsko-niemieckim) i królem Niemiec („królem Rzymian”) jako Leopold I; był ostatnim w dziejach Świętego Cesarstwa cesarzem, który pojawił się osobiście (w 1664) na obradach Sejmu Rzeszy w Ratyzbonie, zaś w 1692 nadał godność elektora Rzeszy księciu Hanoweru – Ernestowi Augustowi z dynastii Welfów, powiększając tym samym liczbę elektorów do dziewięciu; w polityce religijnej wydał (1691) postanowienie (Explanatio Leopoldina), zezwalające protestantom na sprawowanie kultu prywatnego w domach, pod warunkiem uczestniczenia w publicznych świętach katolickich (administratorzy protestanccy mieli był mianowani przez cesarza i podlegać biskupom katolickim), zaś w 1701 wydał edykt uznający biskupów unickich za przedstawicieli narodu rumuńskiego, dający im prawo zasiadania w sejmie Księstwa Siedmiogrodu; założył uniwersytet w Innsbrucku (1677) i we Wrocławiu (Akademia Leopoldina – 1702); był bardzo muzykalny, sam komponując msze (2), oratoria (12), requiem (5), suity baletowe (17) oraz współkomponując opery (wzniósł też w Wiedniu teatr operowy, najbardziej znamienity na północ od Alp); w polityce zagranicznej wspierał Rzeczpospolitą Polsko-Litewską oraz Danię w walce ze Szwecją i Siedmiogrodem w II wojnie północnej (wojska cesarskie wyzwoliły w 1657 Kraków i Poznań); za jego panowania doszło do największego w historii bezpośredniego zagrożenia Austrii, Cesarstwa i całego chrześcijaństwa, kiedy w 1683 roku armia imperium osmańskiego pod wodzą wielkiego wezyra Kara Mustafa Paszy stanęła pod Wiedniem; decydującą rolę w ocaleniu podczas walnej bitwy 12 IX 1683 odegrały wojska polskie pod wodzą króla Jana III Sobieskiego (którego cesarz uprzednio błagał o odsiecz, lecz po zwycięstwie nie okazał wdzięczności); zwycięstwo to pozwoliło przejść do antytureckiej ofensywy Ligi Świętej (utworzonej w 1684 z udziałem Austrii, Rzeczypospolitej, Wenecji i Państwa Kościelnego, do której w 1686 przystąpiła także Rosja): po zwycięstwie nad Mohaczem (1687) sejm węgierski przyznał Habsburgom prawo dziedziczenia tronu węgierskiego, znosząc też prawo szlachty węgierskiej do rokoszu, zaś w 1690 opanowany został Siedmiogród, którego Leopold został księciem; po zwycięstwie księcia Eugeniusza Sabaudzkiego pod Zentą (1697) Turcy zostali ostatecznie wyparci z Węgier, co usankcjonował pokój karłowicki (1699); mniej powodzenia miał Leopold I (i utworzona w 1686 Liga Augsburska) w zmaganiach na zachodzie z Francją Ludwika XIV, również podczas hiszpańskiej wojny sukcesyjnej (1700-13), kiedy to cesarz usiłował osadzić na tronie w Madrycie swojego młodszego syna, arcyks. Karola (wbrew kastylijskiemu prawu sukcesyjnemu, obowiązującemu ówcześnie w Hiszpanii, które w razie wygaśnięcia głównej linii męskiej dawało preferencję najbliższemu potomkowi ostatniego monarchy w linii żeńskiej przed męskimi reprezentantami linii kolateralnych); zmarł w 1705 roku.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
