książę Józef Poniatowski
19 października 1813 roku, zginął w „Bitwie Narodów” pod Lipskiem, w wieku 50 lat, książę Józef Antoni Poniatowski h. Ciołek, syn Andrzeja Poniatowskiego (austriackiego marszałka-lejtnanta), bratanek króla Stanisława Augusta; urodzony, wychowany i wykształcony w Wiedniu, do 1789 roku służył w wojsku austriackim; wezwany przez stryja do Polski, otrzymał stopień generał-majora i dowództwo IV Dywizji a 6 V 1792 – nad całością wojsk koronnych; w wojnie polsko-rosyjskiej 1792 roku stoczył (pierwszą zwycięską dla Polaków od czasów Jana Sobieskiego) bitwę pod Zieleńcami (co stało się okazją do ustanowienia orderu Virtuti Militari) a na wieść o przystąpieniu króla do konfederacji targowickiej odesłał mu posiadane ordery; do insurekcji kościuszkowskiej przyłączył się jako (niechętnie widziany i szykanowany, zwłaszcza przez jakobinów) żołnierz-ochotnik, biorąc udział m.in. w obronie Warszawy przed Prusakami; po III rozbiorze odmówił służby w armii rosyjskiej i zamieszkał (pod panowaniem pruskim) w Warszawie, gdzie prowadził hulaszczy tryb życia; przez kilka lat gościł także króla Francji de iure Ludwika XVIII; nie bez ociągania podjął współpracę z Napoleonem i w 1807 został dyrektorem wojny w Komisji Rządzącej a 7 X 1807 – ministrem wojny w rządzie Księstwa Warszawskiego; od 21 III 1809 dowódca naczelny sił zbrojnych, stoczył w miesiącach kwiecień – czerwiec zwycięską kampanię w wojnie polsko-austriackiej, uwieńczoną wyzwoleniem Krakowa i przyłączeniem do Księstwa części ziem zaboru austriackiego (tzw. Nowej Galicji); w inwazji na Rosję w 1812 roku dowódca V Korpusu Wielkiej Armii; po katastrofie armii napoleońskiej odmówił przejścia na stronę koalicji antynapoleońskiej i walczył w Czechach i Saksonii jako dowódca VIII korpusu; w pierwszym dniu bitwy pod Lipskiem (16 X) został mianowany marszałkiem Francji; zginął w odwrocie, najprawdopodobniej ostrzelany omyłkowo przez Francuzów, którzy przedwcześnie wysadzili most na Elsterze; w 1817 roku uroczyście pochowany w katedrze na Wawelu; w tradycji narodowej stał się symbolem i uosobieniem polskiego honoru.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
