Józef Piłsudski
5 grudnia 1867 roku urodził się w Zułowie k. Święcian (Litwa), Józef Klemens Piłsudski h. Piłsudski (Kościesza), wódz i mąż stanu, marszałek Polski; pochodził ze starożytnej i skoligaconej szlachty litewskiej, lecz w XIX wieku zubożałej wskutek konfiskat carskich; od 1892 roku (do wybuchu I wojny światowej) działacz i przywódca niepodległościowego nurtu Polskiej Partii Socjalistycznej; organizator i przywódca organizacji paramilitarnych w Galicji (ZWC, Związek Strzelecki) i inicjator na ich bazie Legionów Polskich (komendant I Brygady), inicjując jednocześnie powstanie konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej; po Akcie 5 Listopada (1916) wszedł do Tymczasowej Rady Stanu, lecz „licytując sprawę polską wzwyż” oraz przewidując zwycięstwo Ententy, w lecie 1917 roku sprowokował tzw. kryzys przysięgowy, aby nie dawać Niemcom polskiego rekruta bez gwarancji powołania króla lub rządu polskiego; w następstwie tego, 22 VII 1917 aresztowany (wraz z Kazimierzem Sosnkowskim) przez Niemców i osadzony w twierdzy magdeburskiej; zwolniony 10 XI 1918, przybył do Warszawy, gdzie przejął władzę z rąk Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego, jako (od 11 XI 1918) Wódz Naczelny Wojsk Polskich, a od 22 XI 1918 (faktyczną władze zwierzchnią sprawował od 14 XI) Tymczasowy Naczelnik Państwa; zatwierdzony przez Sejm Ustawodawczy 20 II 1919 jako Naczelnik Państwa (do 14 XII 1922); od 19 III 1920 Pierwszy Marszałek Polski; w Bitwie Warszawskiej (13-25 VIII 1920) osobiście dowodził Grupą Uderzeniową, którą wyprowadził kontruderzenie znad Wieprza, zadające decydujący cios Armii Czerwonej; w 1923 wycofał się z życia politycznego, zachowując jedynie przewodnictwo Ścisłej Rady Wojennej; po dokonanym przez siebie przewrocie majowym (12-15 V 1926), wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na urząd prezydenta, wyboru nie przyjął; odtąd, do śmierci, dyktator de facto, formalnie sprawujący funkcję Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych oraz urząd ministra spraw wojskowych we wszystkich gabinetach; dwukrotnie (2 X 1926 – 27 VI 1928, 25 VIII – 4 XII 1930) stawał także na czele rządu; zmarł w 1935 roku; pochowany na Wawelu (serce złożono w grobie matki na cmentarzu na Rossie w Wilnie).
Prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
