Goździk: Monarchista pisany przez „a” – Tomasz Gabiś
19 grudnia 2025 swoje 70 urodziny obchodził Tomasz Gabiś – myśliciel konserwatywny, autor cenionych książek i artykułów, współzałożyciel, a w latach 1990-2004 redaktor naczelny, Stańczyka, działacz opozycji antykomunistycznej skazany za kolportaż czasopism na 1,5 roku więzienia. W 7. numerze Stańczyka z 1987 roku autor, posługując się pseudonimem Maurycy Wojski, opublikował artykuł zatytułowany Co to jest większość? Większość to Król!, w którym, jako jeden z pionierów i moderatorów konserwatywnego (w tym monarchistycznego) przebudzenia na przełomie lat 80. i 90. podniósł postulat restauracji tronu.Wówczas Gabiś, w odniesieniu do swych ideowych mistrzów, jak de Maistre, de Juvenel, Maurras, Ernst Jünger czy Stanisław Mackiewicz, „odsłonił blask tej idei na tle przygnębiającej ciemności lub szarości reżimów demokratyczno-republikańskich. Na marginesie warto dodać, że przejście od komunizmu do demokracji nie przyniosło wcale estetycznego odrodzenia, a beton został co najwyżej zastąpiony stalą i szkłem.
Clue tekstu stanowi pytanie, które nie wcale nie straciło na swojej aktualności: „Cóż może robić monarchista w tak ciężkich, bezkrólewskich czasach?”. Czy warto uprawiać muzealną – jak wielu sądzi – działalność, zakorzenioną w zapomnianych fundamentach metafizycznych, w harmonii między obrazem świata, a duszą narodu? Odpowiedź, utrzymana w duchu de Maistre’a, z jednej strony podkreśla niemożność zaplanowania, ani też zorganizowania zasady monarchicznej, z drugiej jednak zwraca uwagę na możliwość jej rozpoznania. Nieustawanie w wysiłkach i nieporzucanie nadziei może w pewnym momencie stworzyć podatny grunt: „A wówczas król przyjdzie, zobaczy, zwycięży”.
Tomasz Gabiś ma duże znaczenie dla Organizacji Monarchistów Polskich. Jesienią 1989 roku brał udział w rozmowach, które leżą u podstaw założenia organizacji.Ksiądz Rafał Trytek wymienia go obok prof. Jacka Bartyzela i śp. Aleksandra Popiela wśród autorytetów dla prawicowej młodzieży dwóch ostatnich dekad XX wieku, który dostarczał legitymistom inspiracji, zwłaszcza poprzez lekturę Stańczyka. „Dzięki panu Tomaszowi Gabisiowi, członkowi honorowemu OMP, wiemy, że idea zachowawcza jest znacznie większa niż hasła wyborcze stronnictw uchodzących za konserwatywne. Byłoby dobrze, gdyby ta wiedza dotarła do wszystkich Polaków”.
Profesor Bartyzel okolicznościowy artykuł opatrzył tytułem Tomasz Gabiś: Od monarchizmu do (?) manarchizmu. Pierwszy z wymienionych terminów jest prosty do rozszyfrowania, choć bardzo często krytycy i prześmiewcy używają „monarchizmu” dla wszelkich postaw i zjawisk, które uznają za przestarzałe, niestosowne, głupie bądź niewygodne. Manarchizm brzmi natomiast egzotycznie i ma związek z intelektualną wędrówką jubilata, który zaczynał jako miłośnik studenckiego, skrajnie lewicowego radykalizmu studenckiej rewolty 1968 roku, następnie był socjaldemokratą, konserwatywnym liberałem, a w dalszej kolejności monarchistą-reakcjonistą, libertarianinem, narodowym konserwatystą, konserwatywnym rewolucjonistą, aż w końcu dotarł do postawy postkonserwatywnej.
Myśliciel doszedł z czasem do przekonania, że popularne etykietki nie wystarczają do ujęcia jego zapatrywań światopoglądowych w zrozumiałe i klarowne ramy. Postkonserwatyzm okazał się zbyt defensywny i nostalgiczny, ale nie chciał pozbawiać się możliwości odpowiedzi na pytanie kim właściwie jesteś?, dlatego 1 czerwca 2011 roku o godzinie 12:00, z „monarchizmu” i „anarchizmu” stworzył pojęcie manarchizmu, wznosząc okrzyk: Niech żyje manarchia!. Swoistym hymnem identyfikacyjnego novum w politologii można określić piosenkę zespołu Dezerter, w której padają słowa: „Manarchia w samym środku mojej głowy. Mój mózg pracuje niezależnie. I nikt mi nie może zakazać myślenia. Manarchia w głowie to początek wyzwolenia”.
Konwent OMP z listopada 2009 roku wyróżnił myśliciela Krzyżem Jubileuszowym. Obok honorowego członkostwa we wrocławskiej organizacji Tomasz Gabiś może poszczycić się podobnym wyróżnieniem ze strony, obecnie niefunkcjonującego, Klubu Zachowawczo-Monarchistycznego. Wszechstronne zainteresowania i szerokie horyzonty znalazły ujście w twórczości, którą odnajdziemy między innymi w Opcji na prawo i Arcanach, a także na autorskiej stronie jubilata, której przepastne archiwum zawiera między innymi 78 odcinków Zapisków Manarchisty i 77 odcinków Archiwum Stańczyka. Prawdziwą sławę przyniosła jednak autorowi autorska koncepcja przekształcenia Unii Europejskiej w Imperium Europeanum, wyłożona w 2008 roku na kartach książki Gry imperialne.
Książka ta, wydana pierwotnie przez Arcana, została przez autora ponownie wzięta na warsztat, rozbudowana, przeredagowana i ukazała się drukiem w grudniu 2025 roku dzięki krakowskiemu Ośrodkowi Myśli Politycznej jako „prawdopodobnie najbardziej politycznie niepoprawna książka roku”. Traktuje ona o: „Imperium Europejskim, Uporządkowanej Anarchii, starych i nowych ideologiach, polskiej polityce Pamięci między Niemcami a Rosją, z mowami imperatorów, monologami błaznów, definicjami i profecjami, spuścizną archiwalną, wypisami z teorii i historii, z opiniami, jakich próżno szukać tam, gdzie większość ich szuka, i z bohaterami, o których inni boją się nawet pomyśleć, a inni wręcz nie chcą słyszeć, a już na pewno nie tak. Czyli książka dokładnie taka, jakiej dziś potrzeba”.
Ponadto, nakładem Arcanów ukazała się książka pt. Gabiś. Przybliżenia. Księga upamiętniająca jubileusz 70. urodzin Tomasza Gabisia. Do zbioru włączono publicystykę inspirowaną Stańczykiem i myślą jubilata. Autorzy, wśród nich tacy, którzy mieli przyjemność współpracować z Mistrzem, wzięli na warsztat najważniejsze aspekty jego dorobku, jak Niemcy i Europa, przygotowując teksty z zakresu historii idei, politologii i studiów polonistycznych. „Zebrane razem stanowią swoisty hołd oddany Redaktorowi, ale także dowód intensywnego wpływu Jego publicystyki na przyjaciół oraz na uczniów”.
Autor: Tomasz Goździk (grudzień 2025)
Kategoria: Myśl, Polityka, Publicystyka, Tomasz Goździk
